ΤΑ ΔΙΑΠΛΑΝΗΤΙΚΑ ΧΡΕΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΡΙΣΤΕΡΟΙ ΤΟΥ ΣΕΙΡΙΟΥ

Των Θ. Μαριόλη- Κ. Παπουλή*

Μια πολύ ενδιαφέρουσα και πρωτότυπη ανάλυση με αποκαλυπτικά στοιχεία των Θεόδωρου Μαριόλη και Κώστα Παπουλή, η οποία θα πρέπει να προσμετρηθεί σοβαρά τόσο στις θεωρήσεις όσο και στις προτάσεις της Αριστεράς για το χρέος και την οικονομία.

Ολόκληρο το κείμενο των Θ. Μαριόλη και Κ. Παπουλή, έχει ως εξής:


ΤΑ ΔΙΑΠΛΑΝΗΤΙΚΑ ΧΡΕΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΡΙΣΤΕΡΟΙ ΤΟΥ ΣΕΙΡΙΟΥ

Όλο και πιο συστηματικά, το τελευταίο διάστημα, διάφοροι έγκριτοι δημοσιογράφοι και πολιτικοί αναλυτές, η πλειοψηφία των οποίων ανήκει στην κομμουνιστική και μη Αριστερά, επικαλούνται στοιχεία για τα συνολικά (δημόσια και ιδιωτικά) εξωτερικά χρέη διαφόρων (ευρωπαϊκών και μη) οικονομιών (ενδεικτικά, βλ. Πίνακα 1), προκειμένου να αποδείξουν ότι η Ελλάδα δεν αντιμετωπίζει ιδιαίτερο-σημαντικό πρόβλημα εξωτερικού χρέους. Ειδικότερα, συγκρίνουν το εξωτερικό χρέος της με αυτό π.χ. της Γερμανίας ή της Βρετανίας και, έτσι, συμπεραίνουν ότι η χώρα μας έχει – «αδίκως» (τρόπον τινά) – στοχοποιηθεί από τα γνωστά κέντρα του διεθνούς ιμπεριαλισμού, τη στιγμή που το «πρόβλημα του εξωτερικού χρέους» είναι πανευρωπαϊκό (ή, ακόμα, παγκόσμιο).

Πίνακας 1. Στοιχεία εξωτερικού χρέους ως ποσοστού του ΑΕΠ – έτος 2008 ή 2009

Κάθε άνθρωπος, όμως, που δεν έχει χάσει τη λογική του αναρωτιέται: Αφού όλες, δήθεν, οι χώρες χρωστάνε, σε ποιον-ποιους χρωστάνε; Μήπως στην Κίνα; Όχι, διότι τα στοιχεία του Πίνακα 1 δείχνουν ότι ακόμα και αυτή χρωστάει το 7% του ΑΕΠ της. Μήπως οι – λεγόμενες – ανεπτυγμένες οικονομίες χρωστάνε σε αυτές του Τρίτου Κόσμου; Ούτε αυτό επαληθεύεται, όμως, από τα συνολικά στοιχεία (που χάριν συντομίας δεν παραθέτουμε εδώ). Τελικά, λοιπόν, μήπως χρωστάνε σε όντα από άλλους πλανήτες, δεδομένου ότι, σύμφωνα με τον Πίνακα 1, το εξωτερικό χρέος του πλανήτη Γη, για το 2009, ανέρχεται στο 98% του παραγόμενου ακαθάριστου προϊόντος του;


Η αλήθεια είναι άλλη, εξαιρετικά απλή και τετριμμένη, ακόμα και για πρωτοετείς κοινωνικών επιστημών: Κάθε επιμέρους χώρα δύναται να εμφανίζει πλεονασματικό, ισοσκελισμένο ή ελλειμματικό ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. Στην κατά σειρά πρώτη περίπτωση οι αποταμιεύσεις της υπερβαίνουν τις επενδύσεις της και, έτσι, δανείζει (πιστώνει) άλλες χώρες, ενώ στην τελευταία περίπτωση οι επενδύσεις της υπερβαίνουν τις αποταμιεύσεις της και, έτσι, δανείζεται (χρεώνεται) από άλλες χώρες (αναλυτικά, βλ. π.χ. Krugman και Obstfeld, 2003, κεφ. 12). Σε παγκόσμια κλίμακα, όμως, το συνολικό άθροισμα των πιστώσεων και χρεώσεων ισούται με το μηδέν (προφανώς!) και, συνεπώς, το άθροισμα όλων των ισοζυγίων τρεχουσών συναλλαγών ισούται κατανάγκην (ή ταυτοτικά, όπως γράφουν οι οικονομολόγοι) με το μηδέν. Επειδή, τώρα, το εξωτερικό χρέος μία χώρας σε ορισμένη χρονική στιγμή αποτελεί το άθροισμα του συνόλου των ελλειμμάτων του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών της έως αυτή τη χρονική στιγμή, έπεται ότι είναι αδύνατον όλες οι χώρες να εμφανίζουν εξωτερικό χρέος την ίδια χρονική στιγμή. Και τότε πώς εξηγούνται τα στοιχεία του Πίνακα 1; Το «μυστικό» είναι ότι αυτά τα στοιχεία αφορούν, ακριβώς, σε ό,τι στις επίσημες στατιστικές αποκαλείται «ακαθάριστο εξωτερικό χρέος» («gross external debt»), το οποίο αποτυπώνει τις υποχρεώσεις μίας χώρας έναντι άλλων χωρών αλλά όχι και το αντίστροφο, δηλ. τις απαιτήσεις της έναντι άλλων χωρών. Με απλά λόγια, δηλαδή, αποτυπώνει μόνον τι χρωστάει η χώρα και καθόλου τι της χρωστάνε ή το καθαρό αποτέλεσμα. Συμπεραίνουμε, λοιπόν, ότι τα στοιχεία του Πίνακα 1 είναι τελείως άσχετα με τον σκοπό για τον οποίο χρησιμοποιούνται. Μάλιστα, εμφανίζουν, «ταχυδακτυλουργικά», χώρες με συστηματικά πλεονασματικό ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, οι οποίες, συνεπώς, δανείζουν άλλες χώρες, να χρωστούν π.χ. περί το μισό του ΑΕΠ τους ή μιάμιση φορά το ΑΕΠ τους (βλ. στον Πίνακα 1 την Ιαπωνία ή τη Γερμανία, αντιστοίχως).
Τις τελευταίες δεκαετίες έχει εισαχθεί στις επίσημες στατιστικές το μέγεθος «Καθαρή Διεθνής Επενδυτική Θέση» (Κ.Δ.Ε.Θ. – «Net International Investment Position»), το οποίο αποτυπώνει το ύψος των διεθνών υποχρεώσεων και απαιτήσεων μίας χώρας, σε συγκεκριμένη χρονική στιγμή (τέλος τριμήνου και τέλος έτους). Αναλόγως, λοιπόν, του προσήμου της, θετικού ή αρνητικού, η Κ.Δ.Ε.Θ. δηλώνει ότι μία χώρα είναι καθαρός πιστωτής ή χρεώστης, αντιστοίχως, έναντι του υπολοίπου κόσμου. Έτσι, όταν κοιτάξει κανείς τα στοιχεία για την Κ.Δ.Ε.Θ., η αλήθεια αποκαθίσταται (βλ. Πίνακα 2): για παράδειγμα, η Γερμανία είναι καθαρός πιστωτής (της τάξης του 37% του ΑΕΠ της), ενώ η Ελλάδα και η Ιρλανδία είναι καθαροί χρεώστες (της τάξης του 76% και του 58% των ΑΕΠ τους, αντιστοίχως). Τέλος, διευκρινίζεται ότι (i) τα στοιχεία για την Κ.Δ.Ε.Θ. δεν συμπίπτουν, επακριβώς, με αυτά για το «καθαρό εξωτερικό χρέος», διότι τα πρώτα συμπεριλαμβάνουν τις υποχρεώσεις από μετοχές και άμεσες επενδύσεις (συνεπώς, το «καθαρό εξωτερικό χρέος» είναι καλύτερος δείκτης αποτύπωσης της θέσης μίας χώρας στο κύκλωμα των διεθνών χρεώσεων-πιστώσεων: για την Ελλάδα εκτιμάται ότι ανέρχεται, το 2009, στο 100% του ΑΕΠ της) και (ii) η μεταβολή της Κ.Δ.Ε.Θ. μεταξύ δύο διαδοχικών ετών ισούται με το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών συν την επίπτωση της μεταβολής των τιμών αγοράς («valuation effect»), με τις οποίες αποτιμώνται τα χρηματοοικονομικά μέσα που διαμορφώνουν το ύψος των υποχρεώσεων και απαιτήσεων (για παράδειγμα, μία πτώση των τιμών των μετοχών ελληνικών εταιρειών που κατέχουν μη κάτοικοι της χώρας οδηγεί, σταθερών όλων των άλλων, σε βελτίωση της Κ.Δ.Ε.Θ. της Ελλάδας).

Πίνακας 2. Καθαρή Διεθνής Επενδυτική Θέση ως ποσοστό του ΑΕΠ – έτος 2008 ή 2009
Ειδικότερα, όσον αφορά στην Ελλάδα, θα πρέπει να τονιστεί ότι η Κ.Δ.Ε.Θ. της χειροτερεύει συστηματικά: από το -35.3% του ΑΕΠ το 1999 έφθασε στο -100%, περίπου, του ΑΕΠ (δηλ. στα 228 δισ. ευρώ) στο τρίτο τρίμηνο του 2010. Η Ελλάδα (όπως και όλος ο Ευρωπαϊκός «Νότος») είναι, λοιπόν, μία συγκριτικά υπερχρεωμένη χώρα, και αυτό ήταν αναπόφευκτο, όπως δείξαμε τόσο εκ των προτέρων (βλ. Μαριόλης, 1999α, β) όσο και εκ των υστέρων (βλ. Μαριόλης και Παπουλής, 2010, 2011), από τη στιγμή που εντάχθηκε στην ΟΝΕ. Και είναι αξιοσημείωτο ότι, κατά το έτος που ξέσπασε η κρίση (δηλ. το 1999), το καθαρό εξωτερικό χρέος της Αργεντινής ανερχόταν μόλις στο 6% του ΑΕΠ της και στο 64% των εξαγωγών της, ενώ της Ελλάδας ανέρχεται, το 2009, στο 100% του ΑΕΠ της και στο 512% των εξαγωγών της (τα αντίστοιχα μεγέθη για την Ισπανία είναι 65% και 274%, και για την Πορτογαλία είναι 122% και 441% – βλ. Alcidi and Gros, 2010).
Οι έγκριτοι δημοσιογράφοι και πολιτικοί αναλυτές της Αριστεράς, με την εσφαλμένη ανάγνωση και ερμηνεία στοιχείων του εξωτερικού χρέους, συσκοτίζουν την πραγματικότητα που δημιούργησε το «Σύστημα Ευρώ» και, καταυτόν τον τρόπο, καλλιεργούν αυταπάτες γύρω από την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, το λόγο ύπαρξης, τους στόχους και τις αντιφάσεις της. Ακόμα και τώρα (ή ακριβώς τώρα), όπου τα γεγονότα «μιλάνε» από μόνα τους.

Υ.Γ. Ομολογούμε ότι το παρόν άρθρο εμφορείται από ταπεινά, αντιευρωπαϊκά και εθνικιστικά, αισθήματα. Όντως πραγματοποιούνται συναλλαγές με πλανήτες εντός αλλά και εκτός του ηλιακού συστήματος, παρά το αστρονομικό κόστος μεταφοράς. Εξάλλου, με αυτό το ζήτημα έχουν ασχοληθεί διαπρεπείς θεωρητικοί του διεθνούς εμπορίου, όπως ο Jeffrey A. Frankel (1975) και ο Νομπελίστας Paul Krugman (2010). Ο πλανήτης Γη είναι καταχρεωμένος και το 2012 πλησιάζει.

Αναφορές
Alcidi, C. and Gros, D. (2010) Is Greece different? Adjustment difficulties in Southern Europe (http://www.voxeu.org/index.php?q=node/4914).
Frankel, J. A. (1975) Is there trade with other planets? Washington, DC: International Monetary Fund.
Krugman, P. (2010) Τhe theory of interstellar trade, Economic Inquiry, vol. 48, pp. 1119-1123.
Krugman, P. και Obstfeld, M. (2003), Διεθνής Οικονομική, Τόμος Β, Αθήνα, Κριτική.
Μαριόλης, Θ. (1999α) Ευρωπαϊκή Οικονομική και Νομισματική Ένωση, στο: Θ. Μαριόλης και Γ. Σταμάτης (1999) ΟΝΕ και Νεοφιλελεύθερη Πολιτική, σσ. 233-253, Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα.
Μαριόλης, Θ. (1999β) Ο νέος διεθνής καταμερισμός εργασίας, Τετράδια της Οικονομίας, 27-28/11/1999, σσ. 15-18, εφημ. Ημερησία (αναδημοσιεύθηκε στο: Θ. Μαριόλης και Γ. Σταμάτης (2000) Η Εντός ΟΝΕ Εποχή, σσ. 25-40, Αθήνα, Στάχυ).
Μαριόλης, Θ. και Παπουλής, Κ. (2010) Δυναμική του δημοσίου χρέους, οικονομική πολιτική και κοινωνική συνοχή στην Ελλάδα: μία σημείωση, Κοινωνική Συνοχή και Ανάπτυξη/Social Cohesion and Development, 5, σσ. 27-40.
Μαριόλης, Θ. και Παπουλής, Κ. (2011) «Δίδυμα ελλείμματα» και διεθνής ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας, στο: Οικονομική Κρίση και Ελλάδα, Αθήνα, Επιστημονική Εταιρεία Πολιτικής Οικονομίας (υπό έκδοση)).

*Ο Θ. Μαριόλης είναι Αν. Καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας στο Τμήμα Δημόσιας Διοίκησης του Παντείου Πανεπιστημίου. Ο Κ. Παπουλής είναι Πολιτικός Μηχανικός, Msc στην Περιφερειακή Ανάπτυξη.

ΠΗΓΗ:http://www.iskra.gr