Ο Μαΐλης, ο Λαφαζάνης, ο Ζαχαριάδης και ο Πουλιόπουλος: Ποια στρατηγική για το κίνημα;

Η πολιτική κρίση που έχει προκαλέσει η σκληρή εργατική αντίσταση έχει φέρει αέρα στα πανιά της Αριστεράς. Μέσα σ' αυτό το πλαίσιο εντείνεται η συζήτηση για το ποιες είναι οι δυνατότητες και ποια η προοπτική της. Η ιδέα ότι η Αριστερά μπορεί να εκφράσει την οργή και...
την αγωνιστική διάθεση συγκροτώντας έναν “μεγάλο κοινωνικο-πολιτικό συνασπισμό” ακούγεται από πολλές πλευρές και με διαφορετικούς τρόπους.

Οι αναφορές στο ΕΑΜ είναι ένας απ' αυτούς. Η σύγκρουση με την Τρόικα και την κυβέρνηση είναι σύγκρουση για την εθνική ανεξαρτησία και την λαϊκή κυριαρχία με κοινωνικό περιεχόμενο ισχυρίζονται αυτές οι απόψεις, οπότε το παράδειγμα του ΕΑΜ μπορεί να χρησιμεύσει ως πηγή έμπνευσης και προβληματισμού για το σήμερα.

Πρόσφατα για παράδειγμα, το μπλογκ Iskra που εκφράζει τις απόψεις του Αριστερού Ρεύματος του ΣΥΝ με ηγετική φιγούρα τον Παναγιώτη Λαφαζάνη, θύμισε τις απόψεις του Νίκου Ζαχαριάδη για εκείνη την περίοδο επισημαίνοντας ότι έχει: “έναν επίκαιρο χαρακτήρα και ανεξάρτητα από διαφωνίες ή συμφωνίες, θα δώσει αφορμή για επίκαιρους προβληματισμούς ή ακόμα και για συνειρμούς”.

Δημοσίευσε ένα μικρό απόσπασμα από επιστολή που έστειλε ο Ζαχαριάδης τον Σεπτέμβρη του 1945 στον Θανάση Χατζή, τότε γραμματέα της Κομματικής Οργάνωσης Θεσσαλονίκης του ΚΚΕ, ενόψει του 7ου Συνεδρίου του κόμματος. Σ' αυτήν την επιστολή ανάμεσα σ' άλλα αναφέρει τα εξής: «Η πολιτική του αστικοτσιφλικάδικου πολιτικού κόσμου από τότε που υπάρχει ανεξάρτητο ελληνικό κράτος μέχρι σήμερα δεν ήταν στην ουσία της ούτε εθνική ούτε ανεξάρτητη. (...) Γιατί η σύνδεση και η υποταγή μας στο ξένο κεφάλαιο εξυπηρετεί απόλυτα τα οικονομικά τους συμφέροντα σε βάρος του Λαού και του τόπου. (...) η αστική τάξη στην Ελλάδα και ο πολιτικός της κόσμος πρόδωσαν την αστικοδημοκρατική αποστολή τους, (...) να γιατί ο εργαζόμενος λαός (...) ανάλαβε αυτός το καθήκον της δημιουργίας μιας πραγματικά λεύτερης και ανεξάρτητης δημοκρατικής Ελλάδας. Η φυσική του ύπαρξη και υπόσταση είναι δεμένη αδιάσπαστα με την πραγματοποίηση του καθήκοντος αυτού που πολιτικά βρήκε τη συμπύκνωση και την έκφρασή του στον Πολιτικό Συνασπισμό των Κομμάτων του ΕΑΜ, στο πανελλήνιο παλλαϊκό εαμικό κίνημα». (www.iskra.gr 29/12/2011. Η επιστολή συμπεριλαμβάνεται στο βιβλίο με τα δημοσιεύματα του Ν. Ζαχαριάδη ανάμεσα στο 1940-45 που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Καστανιώτη, την οποία επιμελείται και σχολιάζει ο δημοσιογράφος Γ. Πετρόπουλος).

Ο Μάκης Μαΐλης, μέλος του Π.Γ. της Κ.Ε του ΚΚΕ έσπευσε να απαντήσει με άρθρο του στον Ριζοσπάστη την Κυριακή 8 Γενάρη. Η θέση του συνοψίζεται στην εξής φράση: “Η παραπάνω ανάλυση ήταν λαθεμένη. Ωστόσο o οπορτουνισμός αξιοποιεί αντιφάσεις του Ζαχαριάδη για να πολεμήσει το ΚΚΕ μέσω της ανιστόρητης πολιτικής για τη δημιουργία του «νέου ΕΑΜ»”. Παρακάτω υποστηρίζει ότι: “Βεβαίως, η παραπάνω ανάλυση δεν ήταν μόνο ή κυρίως πρόβλημα του Ζαχαριάδη. Ηταν γενικότερη αδυναμία του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος να αναλύσει αντικειμενικά την κατάσταση και για τις χώρες με μέσο επίπεδο καπιταλιστικής ανάπτυξης. Ετσι, ανήγαγε την αιτία σε αποτέλεσμα και το αποτέλεσμα σε αιτία: Η καπιταλιστική καθυστέρηση της Ελλάδας, σε σύγκριση με σειρά χωρών της Δυτικής Ευρώπης, αποδόθηκε στην εξάρτηση της ελληνικής αστικής τάξης από το ξένο κεφάλαιο, ιδιαίτερα το εγγλέζικο”. Στη συνέχεια γράφει ότι στη: “βάση της παραπάνω στρατηγικής καθοριζόταν και η πολιτική συμμαχιών του Κόμματος, που υπηρετούσε τον ενδιάμεσο στόχο πριν το σοσιαλισμό (λαοκρατία ή λαϊκή δημοκρατία ή ριζική δημοκρατική αλλαγή κ.ά.), κατά κανόνα με τις φιλελεύθερες αστικές πολιτικές δυνάμεις”.

Ο αστικός τύπος αντιμετώπισε ειρωνικά αυτό τον διάλογο. Η ουσία των σχολίων ήταν ότι η Αριστερά παραμένει κολλημένη στο παρελθόν, σε συζητήσεις άσχετες με το τώρα, απορροφημένη στον εμφύλιό της. Πρόκειται για επιθέσεις ρηχές, που το μόνο που αποδεικνύουν είναι ο πανικός των αστικών επιτελείων μπροστά στην άνοδο της Αριστεράς. Η συζήτηση για την στρατηγική δεν φτωχαίνει την Αριστερά ούτε την απομονώνει. Και η συζήτηση για την στρατηγική αναπόφευκτα περιλαμβάνει ιστορικές αναφορές. Από ποιες παραδόσεις πρέπει να αντλήσει μια Αριστερά που υπόσχεται ότι θα οδηγήσει τους σημερινούς αγώνες σε νικηφόρα έκβαση;

Το ζήτημα είναι όμως ότι ούτε ο Λαφαζάνης ούτε ο Μαϊλης έχουν τις σωστές απαντήσεις, όχι μόνο για το παρόν αλλά και για το παρελθόν.

Εξάρτηση

Το όνομα του Ζαχαριάδη είναι συνδεδεμένο με την 6η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ τον Γενάρη του '34 που έκανε την στροφή από την στρατηγική της σοσιαλιστικής επανάστασης στην στρατηγική των σταδίων που υποτίθεται υπαγόρευε η στρεβλή ανάπτυξη, τα μισο-φεουδαρχικά υπολείμματα και η εξάρτηση του ελληνικού καπιταλισμού. Αυτή η στρατηγική βρίσκεται στον πυρήνα των συμβιβασμών που οδήγησαν στη συντριβή τη “Νικηφόρα Επανάσταση που Χάθηκε” (για να θυμηθούμε τον Θανάση Χατζή) της Αντίστασης. Ολες οι αναφορές στο ΕΑΜ και την εμπειρία του σήμερα, θα πρέπει να φτάνουν μέχρι το τέλος. Το να επικαλείται κάποιος “συνειρμούς” δεν αρκεί: πρέπει να δίνει και απάντηση γιατί αυτό το ηρωικό κίνημα κατέληξε να συντριβεί από τις αλυσίδας της Βάρκιζας.

Ομως, η απάντηση σε αυτή την στρατηγική είχε δοθεί από τότε. Ο Παντελής Πουλιόπουλος στο βιβλίο “Δημοκρατική ή Σοσιαλιστική Επανάσταση στην Ελλάδα;” είχε καταρρίψει τις θεωρητικές βάσεις της νέας στρατηγικής του σταλινικού πλέον ΚΚΕ. Στηρίχτηκε στη δημιουργική αξιοποίηση της θεωρίας του Τρότσκι για την άνιση και συνδυασμένη ανάπτυξη του καπιταλισμού για να δείξει την πραγματική πορεία ανάπτυξης του ελληνικού καπιταλισμού μέσα στο παγκόσμιο σύστημα. Εξηγούσε ότι στην πάλη για την ανατροπή του καπιταλισμού δεν μεσολαβεί κανέναν ενδιάμεσο “στάδιο”. Οι εργάτες δεν πρόκειται να υψώσουν σινικά τείχη στην πάλη τους, δηλαδή να συγκρουστούν με τους ιμπεριαλιστές αλλά να αφήσουν άθικτους τους ντόπιους καπιταλιστές. Ο Πουλιόπουλος αξιοποιεί με μαεστρία την θεωρία της Διαρκούς Επανάστασης που είχε διατυπώσει ο Τρότσκι. Γράφει σ' ένα σημείο:

«Για το ελληνικό προλεταριάτο η πάλη για την 'εθνικοποίηση' της Πάουερ, της Φαουντέσιον κλπ δεν είναι άλλη παρά μια μόνο και ενιαία επαναστατική πάλη για την προλεταριακή εθνικοποίηση όλων των καπιταλιστικών επιχειρήσεων τόσο της Πάουερ όσο και της Ελληνικής Οινοπνευματοποιίας, τόσο της 'ξένης' Τράπεζας Αθηνών όσο και της δικής μας' Εθνικής Τράπεζας. Είναι πάλη για την απαλλοτρίωση όλων των απαλλοτριωτών, δηλαδή πάλη για την προλεταριακή επανάσταση και για το σοσιαλισμό».

Το ζήτημα δεν ήταν μια λάθος θεωρητική εκτίμηση για τη θέση των καπιταλιστικών χωρών με “μέσο επίπεδο ανάπτυξης” (ό,τι και να σημαίνει αυτό) όπως ισχυρίζεται ο Μαϊλης που είχε σαν συνέπεια “αντιφάσεις” στην πολιτική γραμμή του Ζαχαριάδη. Η διαφωνία ανάμεσα στη στρατηγική του Πουλιόπουλου και την στρατηγική του Ζαχαριάδη ήταν πολύ πιο ριζική.

Η στρατηγική του σταλινισμού έπαιρνε σαν αφετηρία την λεγόμενη “ωριμότητα των παραγωγικών δυνάμεων”. Δηλαδή ο ελληνικός καπιταλισμός έπρεπε πρώτα να γίνει “ώριμος” όπως η Αγγλία, η Γαλλία ή Γερμανία και μόνο τότε θα μπορούσε να μπει στην προοπτική η πάλη για τον σοσιαλισμό. Ποιος θα το έκρινε αυτό; Η ηγεσία του κόμματος που θα έκανε τη “σωστή” εκτίμηση.

Για τους μαρξιστές επαναστάτες όπως τον Πουλιόπουλο, η ανατροπή του καπιταλισμού ήταν (και είναι) ζήτημα ωριμότητας του εργατικού κινήματος: πόσο δυνατό, μαχητικό είναι, πόση αυτοπεποίθηση έχει, πόσο ισχυρό είναι στο εσωτερικό του το επαναστατικό κόμμα που βάζει την προοπτική της συνολικής επαναστατικής ανατροπής του καπιταλισμού. Δηλαδή αντιμετωπίζει την εργατική τάξη σαν υποκείμενο της κοινωνικής αλλαγής όχι σαν πρώτη ύλη για τις “κοινωνικές συμμαχίες” που φιλοδοξεί να χτίσει η γραφειοκρατική ηγεσία.

Ανάπτυξη

Η γραμμή Ζαχαριάδη-Στάλιν οδηγούσε σε μια στρατηγική ταξικής συνεργασίας για τη διαχείριση του καπιταλισμού, για “μια άλλη ανάπτυξη”, για την “παραγωγική ανασυγκρότηση του τόπου” που πάντα συμπεριλάμβανε τμήματα της τάξης των καπιταλιστών. Ο Πουλιόπουλος είχε προειδοποιήσει ήδη από το 1934 ότι οι συνέπειες αυτής της νέας στρατηγικής θα ήταν: “να εξαντλήσουνε τις δυνάμεις της επαναστατικής πρωτοπορίας, οδηγώντας σε νέες απογοητεύσεις”.

Την άνοιξη του 1941 ο Π. Πουλιόπουλος ήταν φυλακισμένος από τη δικτατορία της 4ης Αυγούστου και η φασιστική κατοχή δεν είχε κλείσει καλά-καλά μήνα όταν η πίστη του στην επαναστατική δυναμική της εργατικής τάξης τον οδηγούσε να κάνει την παρακάτω πρόβλεψη:

“Το πρώτο επαναστατικό 'ξέφωτο' και η πρώτη νέα επαναστατική εξόρμηση των μαζών μπορεί ν' αρχίσει στην Ευρώπη κι από τα Βαλκάνια”. Και ένα μήνα μετά, τον Ιούλη του 1941, έγραφε: “Το προλεταριάτο αρχίζει να σηκώνει κεφάλι και πάλι. Τα τανκς και τα στούκας του Χίτλερ, οι μεραρχίες και οι καραμπινιέροι του Μουσολίνι, οι νέοι Μανιαδάκηδες και Τσολάκογλου, όλες αυτές οι σειρές αλυσίδας που ‘χουν ζώσει τη χώρα δεν στάθηκαν ικανές να κρατήσουν καθηλωμένο το προλεταριάτο και τις άλλες καταπιεζόμενες μάζες και να τις υποχρεώσουν να δεχθούν αδιαμαρτύρητα την κατάσταση που δημιούργησαν με τον πόλεμό τους οι Αγγλοι, οι Ιταλο-γερμανοί και ντόπιοι εκμεταλλευτές και τα μέτρα για τους πολεμικούς του Αξονα και τα συμφέροντα της ελληνικής μπουρζουαζίας...Δεν θα μπορέσουν να πνίξουν το ξέσπασμα της αγανάκτησης των μαζών που άρχισε κιόλας”.

Η στρατηγική του Πουλιόπουλου έδειχνε τα νέα “επαναστατικά ξέφωτα”. Η στρατηγική του Ζαχαριάδη έδειχνε στην “εθνική ενότητα” με τους εκμεταλλευτές και ετοίμαζε Βάρκιζες.

Αυτό που χρειαζόμαστε σήμερα είναι τη στρατηγική του Πουλιόπουλου, όχι του Ζαχαριάδη. Από κει μπορούμε να αντλήσουμε έμπνευση, να γονιμοποιήσουμε προβληματισμούς που θα χρησιμεύσουν σαν οδηγός για την νικηφόρα έκβαση των αγώνων.

πηγή: ΕΡΓΑΤΙΚΗ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ