ΑΡΘΡΟ: ΜΠΟΡΕΙ Η ΕΥΡΩΠΗ ΝΑ ΞΕΦΥΓΕΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΓΙΔΑ ΤΟΥ ΧΡΕΟΥΣ;

Των Κ. Λαπαβίτσα και Andy Storey

Οι χρηματοπιστωτικές αγορές έχουν ζητήσει με επιτυχία την επιβολή αυστηρών μέτρων λιτότητας στην περιφέρεια της ζώνης του ευρώ -στην Ελλάδα, την Ιρλανδία και την Πορτογαλία- για να αντιμετωπίσουν το δημόσιο χρέος τους. Οι αγορές έχουν εκφράσει, επίσης, ανησυχίες για το χρέος στις ΗΠΑ, τη Μ. Βρετανία και την Ιαπωνία, καλώντας σε λιτότητα. Το δημόσιο χρέος φαίνεται να λειτουργεί σαν μάσκα, πίσω από την οποία κρύβεται ένας σκοτεινός κόσμος από πιστωτές, στους οποίους είναι υποθηκευμένες ολόκληρες οικονομίες...Μπορεί αυτή η μάσκα να πέσει; Έπεσε σε άλλες χώρες μέσω του μηχανισμού ελέγχου του χρέους. Πρωτοβουλίες, όπως αυτή που έλαβε χώρα στη Βραζιλία, το Εκουαδόρ και αλλού, προκειμένου να ξεσκεπάσουν από το πέπλο μυστηρίου το χρέος και προκειμένου να μάθουν ποιους δάνεισε σε ποιον και τι, πότε και για ποιο σκοπό. Συνήθως, υπάρχει η προσδοκία ότι ένα μέρος τουλάχιστον του χρέους θα αποδειχθεί «παράνομο» και συνεπώς να μπορεί να αποκηρυχθεί.

Το Εκουαδόρ δίνει μάλιστα ένα πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα. Το 2007 ο πρόεδρος Correa συνέστησε μια επιτροπή ελέγχου του χρέους, η οποία το 2008 ανέφερε πως ένα μέρος του χρέους της χώρας ήταν όντων παράνομο και ότι είχε προκαλέσει ανυπολόγιστες ζημιές στους ανθρώπους αλλά και το περιβάλλον του Εκουαδόρ. Η τιμή του παράνομου χρέους κατέρρευσε στις ανοικτές αγορές και το Εκουαδόρ το ξεφορτώθηκε εύκολα.

Παρά τις προβλέψεις για οικονομική καταστροφή, η χώρα επέδειξε οικονομική ανάπτυξη της τάξεως του 3,7% το 2010 και η πρόβλεψη για την ανάπτυξή της για το 2011 ανήλθε στο 5%. Η περίοπτη θέση του παραδείγματος του Εκουαδόρ για την Ευρώπη είναι κάτι παραπάνω από προφανής.

Γι' αυτό το λόγο μια εκστρατεία για μια ελληνική επιτροπή ελέγχου ξεκίνησε το Μάρτιο με την υποστήριξη οργανώσεων, συνδικάτων και ορισμένων πολιτικών κομμάτων. Μία από τις μεγαλύτερες επιτυχίες της ήταν το ντοκιμαντέρ «Debtocracy» (Χρεοκρατία), το οποίο παρακολούθησαν ένα εκατομμύριο άνθρωποι. Σε μία χώρα που αισθάνεται ταπεινωμένη και απογοητευμένη, η εκστρατεία αυτή προσέφερε μια αχτίδα ελπίδας. Είναι δε τόσο δημοφιλής που, σε μια μεμονωμένη επιπόλαιη παρατήρηση, ένας υπουργός την κατήγγειλε ως προσπάθεια εξίσωσης της Ελλάδας με «τις λατινοαμερικάνικες δημοκρατίες της μπανάνας».

Στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης πολλοί φορείς, συμπεριλαμβανομένου του Συνασπισμού για το Ιρλανδικό Χρέος και την Ανάπτυξη (Irish Debt and Development Coalition) και του συνδικάτου Unite, δρομολόγησαν στις 4 Μαίου μια επιτροπή ελέγχου του χρέους στην Ιρλανδία. Ανατέθηκε σε ακαδημαϊκούς με ειδίκευση στα οικονομικά, τα χρηματοοικονομικά και τα νομικά να ερευνήσουν σε βάθος κρατικούς λογαριασμούς για να απαντηθούν έτσι πολλά ερωτήματα. Σε ποιον ανήκει το τραπεζικό χρέος; Πότε συνάφθηκε; Συγκεκριμένα, ήταν πριν ή μετά την τραπεζική εγγύηση της κυβέρνησης που εκδόθηκε το Σεπτέμβριο του 2008; Μέχρι πότε πρέπει να έχει αποπληρωθεί; Πόσο έχει ήδη αποπληρωθεί και σε ποιον;

Εν τω μεταξύ, η ελληνική εκστρατεία κάνει τα πρώτα της βήματα για να ξεκινήσει τις δικές τις έρευνες. Ποιο είναι το νομικό καθεστώς του χρέους το οποίο συνάφθηκε με τις υπηρεσίες της Goldman Sachs που παρουσίασε το δημόσιο δανεισμό ως προϊόν συναλλαγής; Πώς μπορεί νομικά το χρέος να χρησιμοποιείται για τη χρηματοδότηση παραπάνω εξοπλιστικών συμβάσεων σε μια από τις πιο στρατικοποιημένες χώρες του κόσμου; Πάνω απ' όλα, πόσο νόμιμος είναι ο έκτακτος δανεισμός ύψους 110 δισεκατομμυρίων ευρώ από την Ευρωπαϊκή Ένωση και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο ώστε να προβάλλεται ο ισχυρισμός πως θα «διασώσει» τη χώρα, τη στιγμή που λαμβάνονται μέτρα άγριας λιτότητας; Το δάνειο δεν ακολούθησε την κανονική διαδικασία σύναψης κρατικού δανείου, διαδικασία που περιλαμβάνει και την έγκριση του ελληνικού κοινοβουλίου.

Αυτές οι προκαταρκτικές έρευνες θα αποδεικνύουν γεγονότα με αίτημα τον περαιτέρω και πλήρη δημοκρατικό έλεγχο, δίνοντας μια κυρίαρχη απάντηση στο χρέος. Αυτό που είναι τελικά απαραίτητο είναι η απόλυτη πρόσβαση στα δεδομένα του χρέους, η δυνατότητα εξέτασης μαρτύρων και ακόμα η δυνατότητα ελέγχου τραπεζικών λογαριασμών. Σε αυτή τη βάση επιτροπές ελέγχου του χρέους, δεόντως οργανωμένες, θα μπορούσαν να κάνουν αξιόπιστες παρατηρήσεις για το χρέος, ότι είναι παράνομο ή απλώς απαράδεκτο. Το κυρίαρχο κράτος θα μπορεί να λάβει κατάλληλα μέτρα, περιλαμβανομένης της αποκήρυξης του χρέους και της στάσης πληρωμών.

Οι εκστρατείες για τον έλεγχο του χρέους θα έχουν επίσης μια σημαντική εκπαιδευτική χρησιμότητα να αναδείξουν ανά την Ευρώπη. Οι άνθρωποι στις χώρες του πυρήνα της Ε.Ε., όπως στη Γερμανία, δείχνουν να μην έχουν ακόμη καταλάβει ότι τα δάνεια που παρέχει η Ε.Ε. και το Δ.Ν.Τ. δεν είναι βοηθούν μάταια Μεσογειακούς και Κέλτικους λαούς. Στην πραγματικότητα διασώζουν τράπεζες που ασχολούνται με τον κερδοφόρο και ανεύθυνο δανεισμό καθ' όλη τη δεκαετία του 2000. Και αυτό θα είναι ένα από τα θέματα της συγκέντρωσης των ακτιβιστών στην Αθήνα στις 6-8 Μαίου. Συμμετέχοντες από όλο τον κόσμο θα μοιραστούν τις ιδέες τους για τον τρόπο της αντιμετώπισης του ευρωπαϊκού δημόσιου χρέους.

Μετά από περισσότερο από τρία χρόνια κρίσης, αναδύονται επιτέλους λαϊκά κινήματα που αντιτίθενται στο χαρακτήρα του χρέους και στο νεοφιλελευθερισμό στην Ευρώπη.

Άρθρο στην εφημερίδα Guardian, 5 Μαΐου 2011