ΑΝΟΙΓΕΙ Ο ΔΡΟΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΗ ΣΤΗ ΝΟΤΙΑ ΠΙΕΡΙΑ

Της Μαρίας Καραούλη

Άλλη μια ελληνική παγκόσμια πρωτιά σύγχυσης θα μπορούσε να χαρακτηριστεί το καθεστώς που επικρατεί στην οριοθέτηση του Ολύμπου, καθώς “ορίζεται” από δύο χωροταξικούς σχεδιασμούς: τον “Πιερικό Όλυμπο” (ως αρχαιολογικό μνημείο) και τον εθνικό δρυμό (ως μνημείο της φύσης). Η διττή χωροθέτηση του Ολύμπου προκάλεσε πολλά δεινά στο βουνό των θεών, με αποκορύφωμα τα εκατοντάδες αυθαίρετα κτίσματα στις πλαγιές του.

Με την πρόσφατη απόφαση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου (ΚΑΣ) φαίνεται ότι πάει να μπει τάξη, καθώς αποφαίνεται υπέρ..της ενιαίας οριοθέτησης του Ολύμπου. Αυτό σημαίνει ότι περιορίζεται ο “Πιερικός Όλυμπος” στα όρια του εθνικού δρυμού. Η εξέλιξη αυτή ικανοποιεί μεν τους κατοίκους της περιοχής, καθώς εξαιρεί όλους τους οικισμούς από τις απαγορεύσεις δόμησης, όμως το ΚΑΣ δεν προχωρά στη χωροθέτηση συγκεκριμένων ζωνών προστασίας, κάτι που ζητούσε επίμονα εδώ και χρόνια η ΚΖ’ Εφορεία Αρχαιοτήτων. Παράλληλα ανοίγει ο δρόμος περαιτέρω οικοδόμησης της νότιας Πιερίας, που ήδη έχει δομηθεί άναρχα.
Για όσους δεν γνωρίζουν, ο Όλυμπος οριοθετείται ως “Πιερικός Όλυμπος” και ως εθνικός δρυμός. Ποια η διαφορά τους; Στην πρώτη περίπτωση χαρακτηρίζεται ως ιστορικός και αρχαιολογικός τόπος και στη δεύτερη ως προστατευόμενη περιοχή όπου απαγορεύονται δραστηριότητες που πλήττουν το φυσικό του περιβάλλον. Το πρόβλημα είναι ότι δεν έχουν οριστεί με υπουργική απόφαση οι ζώνες δραστηριοτήτων, αφού από το 2004 βρίσκεται στα συρτάρια του υπουργείου Περιβάλλοντος προς έγκριση η μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Από τότε πέρασαν επτά χρόνια και στο διάστημα αυτό πολλά αυθαίρετα ξεφύτρωσαν στη λεγόμενη Γ’ Ζώνη Προστασίας του εθνικού δρυμού, όπως και πολλές αδικίες έγιναν σε βάρος των κατοίκων της περιοχής που θέλησαν να αξιοποιήσουν την περιουσία τους και προσέκρουσαν στις αντιδράσεις της ΚΖ’ Εφορείας, η οποία πήρε “πάνω” της την προστασία του βουνού, “οριοθετώντας” ως προστατευόμενη περιοχή τα όρια του “Πιερικού Ολύμπου”.
Το 1985 η αείμνηστη Μελίνα Μερκούρη, ως υπουργός Πολιτισμού, με απόφασή της κήρυξε τον Όλυμπο “ιστορικό-αρχαιολογικό τόπο” στα όρια του λεγόμενου “Πιερικού Ολύμπου”.
Μετά την ίδρυση και λειτουργία της ΚΖ’ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων στην Κατερίνη, και ιδιαίτερα μετά το 2006, άρχισαν να προκύπτουν προβλήματα, καθώς η αρχαιολογική υπηρεσία, επικαλούμενη την υπουργική απόφαση του 1985 και τον Ν. 3028/2002 “περί προστασίας αρχαιοτήτων - πολιτιστικής κληρονομιάς”, κάθε αίτημα έκδοσης οικοδομικής αδείας στην παραπάνω οριοθετημένη περιοχή του Ολύμπου ως “ιστορικού και αρχαιολογικού τόπου” το παραπέμπει στο Τοπικό Συμβούλιο Μνημείων Κεντρικής Μακεδονίας και κατά πάγια τακτική με αρνητική εισήγηση. Το Τοπικό Συμβούλιο, αποδεχόμενο την εισήγηση της υπηρεσίας, απορρίπτει τα αιτήματα και απαγορεύει την έκδοση κάθε είδους οικοδομικών αδειών.
Με τις αποφάσεις αυτές, από το 2006 μέχρι σήμερα έχει προκληθεί σοβαρότατο πρόβλημα, ενώ υπάρχει έντονη δυσαρέσκεια των κατοίκων της περιοχής. Ουσιαστικά στη μισή νότια Πιερία δεν επιτρέπεται καμία οικοδομική δραστηριότητα, με ανυπολόγιστες συνέπειες στην οικονομική και κοινωνική ζωή της περιοχής. Πολλοί θιγόμενοι πολίτες έχουν προσφύγει δικαστικά προκειμένου να δικαιωθούν, να διεκδικήσουν και να εξασφαλίσουν τα περιουσιακά τους στοιχεία, τις απώλειες επενδύσεων και επιχειρηματικού κεφαλαίου.

Η απόφαση του ΚΑΣ
Ως μεσοβέζικη λύση θα μπορούσε να χαρακτηριστεί η απόφαση του ΚΑΣ, καθώς αντί να επιμείνει στην υπογραφή του σχεδίου της ΚΥΑ (2004), που καθορίζει όλες τις ζώνες προστασίας και τις χρήσεις γης (όπως ζητούσε η ΚΖ’ Εφορεία), προτίμησε να περιορίσει τον “Πιερικό Όλυμπο” στα όρια του εθνικού δρυμού (προφανώς και υπό την πίεση των πολιτικών παραγόντων της Πιερίας, οι οποίοι υπεραμύνονται των αιτημάτων των κατοίκων της νότιας Πιερίας), αποφεύγοντας να αγγίξει την ουσία του προβλήματος.
Ειδικότερα, η πρόσφατη απόφαση του ΚΑΣ επαναφέρει τα όρια του “Πιερικού Ολύμπου” ως ιστορικού και αρχαιολογικού τόπου περίπου στα προηγούμενα, που ίσχυαν πριν την οριοθέτηση και εφαρμογή από την ΚΖ’ ΕΠΚΑ, εντάσσοντας μόνο ως νέα μια δασώδη έκταση στην περιοχή της Πέτρας Ολύμπου.
Οι πολιτικοί παράγοντες του νομού έσπευσαν να χαρακτηρίσουν την απόφαση του ΚΑΣ θετική, στοιχιζόμενοι πίσω από τα αιτήματα των κατοίκων, παρότι η οριοθέτηση ζωνών παραπέμπεται και πάλι για το μέλλον. “Το σημαντικό της απόφασης είναι ότι εξαιρεί όλους τους οικισμούς από τις απαγορεύσεις δόμησης”, σημειώνει σε δήλωσή του ο κυβερνητικός βουλευτής Πιερίας Θανάσης Παπαγεωργίου, ο οποίος από το 2009 είχε στείλει επιστολή στον υπουργό Πολιτισμού επισημαίνοντας το πρόβλημα που δημιουργείται στην περιοχή, υπογραμμίζοντας παράλληλα ότι οι ζώνες και οι όροι δόμησης (αυτές που δεν έχουν καθοριστεί εδώ και επτά χρόνια) “θα καθοριστούν στο επόμενο χρονικό διάστημα”.
Όπως τονίζει, η εξέλιξη θεωρείται πολύ θετική, καθότι δικαιώνει τον αγώνα και την προσπάθεια των φορέων και των κατοίκων της νότιας Πιερίας. “Η μέχρι σήμερα ακολουθούμενη διαδικασία από την Αρχαιολογική Υπηρεσία έχει προκαλέσει σοβαρότατο πρόβλημα, ενώ υπήρχε έντονη δυσαρέσκεια των κατοίκων της περιοχής”, αναφέρει ο κ. Παπαγεωργίου, σημειώνοντας ότι “ουσιαστικά στη μισή νότια Πιερία δεν επιτρεπόταν καμιά οικοδομική δραστηριότητα, με ανυπολόγιστες συνέπειες στην οικονομική και κοινωνική ζωή της περιοχής”.
Στο ίδιο μήκος κύματος και η δήλωση της βουλευτού Μαρίας Μίχου (ήταν παρούσα στη συνεδρίαση του ΚΑΣ), με την οποία εκφράζει την ικανοποίηση της για την “αναοριοθέτηση” του αρχαιολογικού χώρου, καθώς έτσι, όπως υποστηρίζει, μπαίνει τέλος στην ταλαιπωρία των κατοίκων της νότιας Πιερίας, οι οποίοι δεν μπορούσαν να αξιοποιήσουν την περιουσία τους και σε πολλές περιπτώσεις προσέφευγαν στη δικαιοσύνη. “Άλλωστε ο επανακαθορισμός των ορίων του Πιερικού Ολύμπου αποτελούσε πάγιο αίτημα για όλους τους φορείς της νότιας Πιερίας”, επισημαίνει η βουλευτής Πιερίας.

Οι πρώτες αντιδράσεις
Μπορεί οι κάτοικοι στο σύνολό τους να θεωρούν θετική την απόφαση του ΚΑΣ, ωστόσο “σε καμία περίπτωση -και όσο δεν υπογράφεται η Κοινή Υπουργική Απόφαση για τις ζώνες προστασίας και χρήσεων γης- δεν διασφαλίζεται ούτε η προστασία του Ολύμπου, αλλά ούτε και η ‘κοινωνική ειρήνη’ ανάμεσα σε πολίτες και αρμόδιες υπηρεσίες”, αναφέρει στη “ΜτΚ” με την επιστημονική του ιδιότητα ως τοπογράφος - μηχανικός ο Γιώργος Ζασιακόπουλος, κάτοικος της περιοχής. “Η ακριβής οριοθέτηση των ζωνών έχει ιδιαίτερη σημασία, καθώς στην περιοχή υπάρχουν και άλλοι λόγοι για τους οποίους η δόμηση δεν είναι εφικτή εκτός των δασικών περιοχών. Όπως για παράδειγμα στην περιοχή όπου περνά ηλεκτρικό ρεύμα υψηλής τάσης, ή παράλληλα της εθνικής οδού”, συμπληρώνει.

Τα όρια του εθνικού δρυμού
Το όρια του εθνικού δρυμού Ολύμπου καθορίστηκαν με ειδική μελέτη που εκπονήθηκε το 2004 από τη διεύθυνση Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού του ΥΠΕΧΩΔΕ και βασίστηκε στις προτάσεις του Γενικού Διαχειριστικού Σχεδίου (ΓΔΣ) του Εθνικού Δρυμού Ολύμπου (αναθεώρηση του 1996), που εκπονήθηκε από τη διεύθυνση Δασών Πιερίας και με βάση τις προτάσεις της Ειδικής Περιβαλλοντικής Μελέτης (ΕΜΠ) για την περιοχή του ποταμού Ενιπέα. Στην ειδική μελέτη υπάρχουν τοπογραφικά διαγράμματα στα οποία φαίνεται η οριοθέτηση του νέου δρυμού. Το σχέδιο για τον νέο δρυμό έχει σταλεί στο πρώην ΥΠΕΧΩΔΕ προς έγκριση και παρέμενε στα συρτάρια μέχρι πρότινος, όταν άρχισε κινητικότητα για την ενεργοποίησή του.
Στον νέο εθνικό δρυμό Ολύμπου το όριο κατεβαίνει σε υψόμετρο 300 μ. από τη θάλασσα και εντάσσει τον επαρχιακό δρόμο Λεπτοκαρυάς - Καρυάς - Ελασσόνας νομού Λαρίσης, πολλές ιδιοκτησίες των κατοίκων της Λεπτοκαρυάς, σπίτια κατοίκων και το καταφύγιο του δήμου Ανατολικού Ολύμπου στη θέση “Κορομηλιά”.


Τα παράδοξα και οι αδικίες στην παλιά Λεπτοκαρυά

Η επέκταση του νέου εθνικού δρυμού κατά 300 μέτρα στην περιοχή της παλιάς Λεπτοκαρυάς δημιουργεί προβλήματα σε όσους έχουν εκεί περιουσίες, καθώς σήμερα ο οικισμός δεν κατοικείται. “Με το νέο σχέδιο καλύπτεται ο μισός οικισμός της παλιάς Λεπτοκαρυάς και δύο παραδοσιακοί οικισμοί που αναφέρονται στο βασιλικό διάταγμα του 1918. Ο υπόλοιπος εμπίπτει στον εθνικό δρυμό. Με την εφαρμογή του σχεδίου δεν θα μπορέσει να αναπτυχθεί η περιοχή. Εμείς δεν θέλουμε να κτίσουμε στον εθνικό δρυμό, παρά να δημιουργήσουμε έναν παραδοσιακό οικισμό, στα χνάρια του παλιού”, αναφέρει στη “ΜτΚ” ο πρόεδρος του πολιτιστικού συλλόγου “Η Παλιά Λεπτοκαρυά” Κώστας Γιάντσιος και προσθέτει: “Όταν εκπόνησαν αυτό το σχέδιο δεν μας ενημέρωσαν, ούτε ζήτησαν τη γνώμη μας. Εάν τελικά υπογραφεί το σχέδιο του εθνικού δρυμού, ο μισός οικισμός χαρακτηρίζεται δάσος, παρότι περιλαμβάνεται και ο δρόμος Λεπτοκαρυάς - Καρυάς, που είναι ασφαλτοστρωμένος και ταχείας κυκλοφορίας”.
Εκτός από τα κτίσματα ο δρυμός “δεσμεύει” και κτήματα που βρίσκονται κοντά στον οικισμό. “Το παράδοξο είναι ότι η μόνη περιοχή που θίγεται είναι η δική μας, διότι τα υπόλοιπα ορεινά χωριά μένουν εκτός δρυμού, παρότι έχουν το ίδιο υψόμετρο με την παλιά Λεπτοκαρυά. Εμείς, ως μέλη του συλλόγου, ζητούμε να μετακινηθούν τα όρια στα 400 μ. υψόμετρο και να γίνει όριο το ρέμα Τοπόλιανη. Δεν τίθεται ζήτημα ανοικοδόμησης της περιοχής, αλλά θέλουμε να ανοικοδομήσουμε τον παλιό μας οικισμό”, συμπλήρωσε ο κ. Γιάντσιος και κατέληξε: “Πρέπει να γίνει ένας σχεδιασμός που να ενισχύει τις πολιτιστικές δράσεις. Να δημιουργηθούν νέα μονοπάτια για τουρισμό και όχι να αποκλείονται περιβαλλοντικές δραστηριότητες. Μόνοι μας άλλωστε προστατεύουμε το βουνό με τις εθελοντικές ομάδες που δημιουργήσαμε”.


Οι χαίνουσες πληγές του Ολύμπου

Όπως προαναφέρθηκε, η απόφαση του ΚΑΣ δεν δίνει οριστική λύση, αφού δεν καταγράφεται η ακριβής οριοθέτηση δραστηριοτήτων. Το κενό αυτό, που ισχύει πολλές δεκαετίες, εκμεταλλεύτηκαν οι επιτήδειοι και οι ασυνείδητοι για να καταστρέφουν το βουνό.
Η παράνομη υλοτομία, οι καταπατήσεις, η λειτουργία αμμωρυχείων και ορυχείων, αν και στα όρια της νομιμότητας, προκαλούν πληγές στο περιβάλλον του Ολύμπου, αφού ούτε το δασαρχείο με το ελλιπές προσωπικό μπορεί να επιτηρεί ικανοποιητικά όλο το οικοσύστημα, ούτε ο φορέας διαχείρισης έχει τα χρήματα και το θεσμικό πλαίσιο για να δράσει ανάλογα.
Μεγάλη ζημιά στη χλωρίδα και την πανίδα του βουνού προκαλεί η παράνομη υλοτομία. “Πολλοί έμποροι ξυλείας έχουν συλληφθεί κατά καιρούς για παράνομη υλοτόμηση, ωστόσο το πρόστιμο που πληρώνουν είναι μικρό, γι’ αυτό συνεχίζουν να παρανομούν”, εξηγεί το μέλος του συλλόγου “Φίλοι του περιβάλλοντος” Γιώργος Τούλας.
Αξίζει να αναφερθεί ότι συνολικά στον Όλυμπο έχουν καταμετρηθεί από τους επιστήμονες 1.700 είδη φυτών, τα οποία αντιπροσωπεύουν το 25% της ελληνικής χλωρίδας, 32 είδη θηλαστικών και 108 είδη πουλιών.
Επιπλέον, τα λατομεία που λειτουργούν στο Λιτόχωρο και στο Δίον, αν και είναι νόμιμα, δεν παύουν να καταστρέφουν δύο περιοχές της Πιερίας ιδιαίτερα προβεβλημένες για την ιστορία και τη φυσική ομορφιά τους.
Το σκηνικό της ασυνειδησίας συμπληρώνουν οι καταπατήσεις και οι εκατοντάδες σκουπιδότοποι, διάσπαρτοι από τους πρόποδες έως τις χαράδρες του βουνού.
ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ