Ο ΠΡΥΤΑΝΗΣ ΤΟΥ ΑΠΘ: Δέκα συν μία προτάσεις για μία συναινετική και ρεαλιστική μεταρρύθμιση στα ΑΕΙ

Γ. Μυλόπουλος
πρύτανης ΑΠΘ

"Αν υπάρχει κάτι διαφορετικό σε σχέση με το παρελθόν στη σημερινή συγκυρία, αυτό είναι ότι όλες οι πλευρές συμφωνούν ότι τα πανεπιστήμια χρειάζονται αλλαγές στην κατεύθυνση της αναβάθμισης των ακαδημαϊκών τους λειτουργιών. Για να εμπεδωθεί όμως μια μεταρρύθμιση στον χώρο της Παιδείας είναι σαφές ότι πρέπει να επικρατήσει πνεύμα συναίνεσης και συμφωνίας μεταξύ αυτών που νομοθετούν και εκείνων που πρόκειται να εφαρμόσουν τις αλλαγές.

Είναι λοιπόν ιδιαίτερα θετικό το γεγονός ότι το υπουργείο Παιδείας, ανταποκρινόμενο στην έκκληση του ΑΠΘ για συναίνεση, δείχνει έμπρακτη διάθεση να ενσωματώσει προτάσεις που έχουν από καιρό υποβάλει τα πανεπιστήμια. Οι αλλαγές που έγιναν όμως μέχρι τώρα στο...νομοσχέδιο δεν αρκούν για να εγγυηθούν την επαγγελλόμενη συναίνεση. Για να συμβεί αυτό πρέπει να υπάρξουν τροπολογίες στη βάση των 10 + 1 προτάσεων που παρουσιάστηκαν στην Επιτροπή Μορφωτικών Υποθέσεων της Βουλής και οι οποίες συγκεντρώνουν τη συμφωνία του μεγαλύτερου μέρους της ακαδημαϊκής κοινότητας.
1. Το Συμβούλιο του Ιδρύματος δεν πρέπει να έχει μόνο κατ' όνομα, αλλά να αποκτήσει και κατ' ουσία εποπτικό και ελεγκτικό χαρακτήρα. Κι αυτό γιατί είναι σαφές ότι οι περισσότερες από τις αρμοδιότητες που του ανατίθενται στην υπάρχουσα μορφή του νομοσχεδίου, μεταξύ των οποίων αυτές της λήψης απόφασης για τον οργανισμό και τον εσωτερικό κανονισμό των ιδρυμάτων, καθώς και εκείνες του διορισμού και της παύσης των πανεπιστημιακών αρχών, είναι διοικητικού και όχι ελεγκτικού χαρακτήρα. Η αποδυνάμωση της αυτοδιοίκησης των ΑΕΙ, που αποτελεί ένα από τα σοβαρότερα σημεία τριβής προκαλώντας αμφιβολίες για τη συνταγματική νομιμότητα του νομοθετήματος, οφείλεται στο ότι θα ασκεί αποφασιστικές αρμοδιότητες διοίκησης ένα συμβούλιο στο οποίο θα συμμετέχουν και εξωπανεπιστημιακοί. Κι αυτό πρέπει να αποκατασταθεί όχι με τη βελτίωση του συσχετισμού μεταξύ πανεπιστημιακών - εξωπανεπιστημιακών, αλλά με την αλλαγή των αρμοδιοτήτων του Συμβουλίου από διοικητικές σε καθαρά εποπτικές.
2. Η Σύγκλητος πρέπει να παραμείνει το κατ' εξοχήν όργανο (αυτο)διοίκησης των ιδρυμάτων. Η σύνθεσή της πρέπει να είναι αντιπροσωπευτική τόσο των ακαδημαϊκών μονάδων, όσο και των διαφόρων συνιστωσών της πανεπιστημιακής κοινότητας. Προκειμένου το ανώτατο όργανο διοίκησης των ΑΕΙ να υπόκειται σε έλεγχο και λογοδοσία, θα πρέπει να έχει μέλη αιρετά, (πρυτανικές αρχές, κοσμήτορες και εκπρόσωποι των συνιστωσών της κοινότητας). Η υπάρχουσα στο ν/σ δομή, η Σύγκλητος να γνωμοδοτεί και το Συμβούλιο να αποφασίζει πρέπει λοιπόν να ανατραπεί. Η Σύγκλητος πρέπει να αποφασίζει και το Συμβούλιο να λειτουργεί ως θεσμικό της αντίβαρο, με αρμοδιότητες ελέγχου, καθώς και με ρόλο σύνδεσης των ιδρυμάτων με το κοινωνικό και οικονομικό τους περιβάλλον.
3. Οι πρυτανικές αρχές, (πρύτανης και αντιπρυτάνεις), για να μπορούν να ασκούν αποτελεσματική διοίκηση πρέπει να έχουν δημοκρατική νομιμοποίηση. Πρέπει συνεπώς να εκλέγονται από την πανεπιστημιακή κοινότητα. Το Συμβούλιο θα μπορούσε να παίξει ένα ρόλο ελέγχου των υποψηφιοτήτων πριν αυτές τεθούν προς ψήφιση από την κοινότητα. Η στάθμιση της αποχής των συνιστωσών της πανεπιστημιακής κοινότητας θα αποκαταστήσει τις στρεβλώσεις που σχετίζονται με την προσπάθεια εκμετάλλευσης από δυναμικές μειοψηφίες του συνόλου του ποσοστού συμμετοχής κάθε συνιστώσας.
4. Οι κοσμήτορες επίσης, για να ασκήσουν αποτελεσματικά το νέο και αναβαθμισμένο ρόλο τους θα πρέπει και αυτοί να εκλέγονται από τα μέλη της Σχολής, κατά τρόπο αντίστοιχο με τους πρυτάνεις.
5. Τα Τμήματα πρέπει να διατηρήσουν την ακαδημαϊκή και διοικητική τους αυτοτέλεια, μια και αντιστοιχούν σε πλήρεις και αναγνωρισμένες επιστημονικές ειδικότητες, που προσδίδουν στους αντίστοιχους πτυχιούχους συγκεκριμένα επαγγελματικά δικαιώματα. Είναι στη σωστή κατεύθυνση λοιπόν η σχετική τροπολογία που εισήγαγε το υπουργείο επί του προκειμένου.
6. Τα εκλεκτορικά σώματα για τις εκλογές νέων μελών ΔΕΠ και τις εξελίξεις του υπάρχοντος προσωπικού πρέπει να συγκροτούνται από επιτροπές μελών ΔΕΠ συναφούς αντικειμένου με ευθύνη των Τμημάτων και να μην αποτελούν προνόμιο του κοσμήτορα.
7. Η δημόσια χρηματοδότηση των ιδρυμάτων πρέπει να διασφαλιστεί με κοινή απόφαση των υπουργείων Οικονομικών και Παιδείας. Η απουσία δέσμευσης του κράτους είναι χαρακτηριστική στο ν/σ και πρέπει να αποκατασταθεί.
8. Το ίδιο πρέπει να διασφαλιστεί η υποστήριξη της φοιτητικής μέριμνας για σίτιση, στέγαση, διανομή συγγραμμάτων κλπ φοιτητικές πρόνοιες.
9. Η υποχρέωση του κράτους για δημόσια χρηματοδότηση της βασικής και εφαρμοσμένης έρευνας στα πανεπιστήμια απουσιάζει από το ν/σ. Ακόμη η ένταξη των Ειδικών Λογαριασμών Κονδυλίων Έρευνας σε ένα ΝΠΙΔ, από κοινού με τη Φοιτητική Λέσχη και την Εταιρεία Αξιοποίησης της Περιουσίας των πανεπιστημίων υποβαθμίζει αδικαιολόγητα τη μια από τις δύο βασικές αποστολές των ΑΕΙ, αυτήν της παραγωγής της επιστημονικής γνώσης.
10. Θα πρέπει να αποκατασταθούν 3 κατηγορίες μελών ΔΕΠ. Η πλήρους και αποκλειστικής απασχόλησης, με αυξημένες αποδοχές, η πλήρους απασχόλησης και η μερικής. Η προβλεπόμενη από το ν/σ υποχρεωτική ένταξη όλων των καθηγητών στην κατηγορία της πλήρους απασχόλησης θα αποδυναμώσει τα ιδρύματα από το αφοσιωμένο προσωπικό που θα επιλέξει να έχει την έρευνα και την εκπαίδευση ως αποκλειστική του απασχόληση.
11. Και τέλος πρέπει να γίνουν ρεαλιστικές οι μεταβατικές διατάξεις. Η εφαρμογή μιας μεταρρύθμισης που φιλοδοξεί να τα αλλάξει όλα σε ένα ιδιαίτερα σύντομο χρονικό διάστημα θα είναι ασφαλώς προβληματική, καθώς θα προκαλέσει δυσλειτουργίες στην ακαδημαϊκή ζωή. Οι αλλαγές στην Παιδεία χρειάζονται βάθος χρόνου για να εμπεδωθούν. Πρέπει συνεπώς η μεταρρύθμιση να εφαρμοστεί σταδιακά και σύμφωνα με τον χρόνο λήξης της θητείας των πανεπιστημιακών αρχών. Η παύση εκλεγμένων πρυτανικών και κοσμητορικών αρχών πριν τη λήξη της θητείας τους είναι πρωτοφανής πράξη για τα ιστορικά δεδομένα. Είναι ως εαν η αλλαγή του εκλογικού συστήματος να επιφέρει την άμεση προκήρυξη πρόωρων εκλογών, προκειμένου να εφαρμοστεί πάραυτα ο νέος εκλογικός νόμος...
Η εξαιρετικά δυσμενής οικονομική συγκυρία στην οποία βρίσκεται η χώρα δεν επιδέχεται μονομερείς ενέργειες. Η παραδοχή αυτή αποκτά ιδιαίτερα σημαντικό χαρακτήρα όταν πρόκειται για αλλαγές στην Παιδεία. Η πόλωση και η αντιπαράθεση συνεπώς μεταξύ κυβέρνησης και πανεπιστημίων πρέπει να δώσουν τη θέση τους στη συνέργεια, τη συνεννόηση και τη συναίνεση. Κι αυτό πριν να είναι αργά...".