 |
| Του Κλαούντιο Καζ* |
Η αξιολόγηση αυτή εκτείνεται σε άλλες χώρες στην περιφέρεια της Ευρώπης, όπως στην Πορτογαλία και στην Ιρλανδία. Στα κοινωνικά κινήματα κυριαρχούν άλλες ανησυχίες: Τι διδασκαλίες παρέχει η λατινοαμερικάνικη εμπειρία για την μάχη κατά της ολικής απορύθμισης;
ΠΑΡΟΜΟΙΕΣ ΔΙΑΣΩΣΕΙΣ
Η Ελλάδα αντιμετωπίζει το ίδιο δράμα που έζησε η Αργεντινή στα μέσα του 2001. Η Κυβέρνηση Συμμαχίας διατηρούσε τη νεοφιλελεύθερη πολιτική του Μενέμ και το εκρηκτικό χρέος του κράτους ωθούσε τη χώρα προς την παύση πληρωμών. Κατά τη δεκαετία του ’90 αυτές οι δεσμεύσεις ανέβηκαν από τα 84.000 στα 147.000 εκατομμύρια δολάρια και η πληρωμή των τόκων οδηγούσε σε ασφυξία τη δημόσια οικονομία. Αυτές οι δαπάνες τριπλασίασαν τα τρέχοντα χρέη, ξεπέρασαν έξι φορές τις αποπληρωμές της κοινωνικής στήριξης και ήταν 23 φορές μεγαλύτερες από τους πόρους για τα προγράμματα απασχόλησης.
Σε τακτά χρονικά διαστήματα αυτοσχεδιάζονταν επείγουσες αναχρηματοδοτήσεις για την αποφυγή της χρεωκοπίας. ΟΙ χρηματοδοτήσεις ανακυκλώνοντας με τοκογλυφικά ποσοστά («θωράκιση») και με απελπισμένες ανταλλαγές τίτλων για την αναβολή των πληρωμών («ανταλλαγή χρέους/debt swap). Οι πιστωτές έκαναν έκπτωση στη βιωσιμότητα αυτών των δράσεων και η αξιολόγηση της «χώρας σε κίνδυνο» -η οποία μετρούσε την ευπάθεια του οφειλέτη- παρέμενε σε υπέρογκα επίπεδα[i].
Η Ελλάδα πηγαίνει προς τον ίδιο γκρεμό.
Δέχτηκε πριν από ένα χρόνο ένα σχέδιο διάσωσης για να ξεφύγει από την ασφυκτική έλλειψη ρευστότητας και τώρα αντιμετωπίζει μία μεγάλη κρίση χρεωκοπίας.
Το πλαίσιο αυτό οδήγησε, πριν από μία δεκαετία, στην κοινωνική καταστροφή της Αργεντινής (64% φτώχια, 39% ανεργία, πείνα και ακραία εξαθλίωση για τους φτωχότερους). Με κάθε επιθετικότητα που επεδείκνυε η κυβέρνηση για την ικανότητα πληρωμής του χρέους, επετεινόταν η υποβάθμιση. Οι μειωμένοι μισθοί και οι έμμεσοι φόροι αυξήθηκαν, μαζί με αρκετές μειώσεις του προϋπολογισμού για την εκπαίδευση και τις διαδοχικες αυξήσεις του ορίου ηλικίας συνταξιοδότησης.
Αυτά τα ίδια εγκλήματα επαναλαμβάνουν η Ελληνική κυβέρνηση σήμερα, οι οποία κατά το προηγούμενο έτος μείωσε κατά 20% την απασχόληση στο δημόσιο τομέα, ακρωτηρίασε το 10-30% των συντάξεων, αύξησαν το φόρο προστιθέμενης αξίας και κατέστρεψαν χωρίς κανένα σεβασμό στην ιστορική παράδοση και παγκόσμια κληρονομιά την εκπαίδευση και την υγεία.
Πριν από δέκα χρόνια η κυβέρνηση της Αργεντινής είχε ήδη ολοκληρώσει τις σημαντικότερες ιδιωτικοποιήσεις της κρατικής περιουσίας (Πετρέλαιο, ηλεκτρισμός, τηλεπικοινωνίες, βενζίνη, σιδηρόδρομοι) και υποσχόταν να επιταχύνει τις πωλήσεις που εκκρεμούσαν (Εθνική Τράπεζα, τοπικές επιχειρήσεις ( αντίστοιχος ΟΠΑΠ), πανεπιστήμια).
Στην Ελλάδα ολοκληρώνονται τώρα οι λεπτομέρειες μίας μαζικής δημοπρασίας του κρατικού πλούτου (ταχυδρομείο, λιμάνια, επιχειρήσεις ύδρευσης). Μόνο η Ακρόπολη έχει μείνει εκτός της γενικής πώλησης, την οποία κάποιοι Γερμανοί καπιταλιστές, με ιδιαίτερο χλευασμό προς την Ελλάδα, επιδιώκουν να την επεκτείνουν σε πολλά νησιά.
Το ίδιο το προσωπικού του ΔΝΤ που σήμερα συντάσσει τα Μνημόνια για την Ελλάδα, πριν από μία δεκαετία έκδιδε περιοδικές επιθεωρήσεις στο Νότιο Κώνο και επέλεγαν τα περιουσιακά στοιχεία για να τα παραδώσουν στους πιστωτές. Επίσης, είχε συνήθως τις ίδιες έκτατες συνεδριάσεις του Κοινοβουλίου για να εγκρίνει προσαρμογές και μέχρι που δημιουργήθηκε ένα ανάλογο αποικιακό γραφείο για να επιβλέπει την είσπραξη των φόρων.
Η στρατηγική των πιστωτών ακολουθεί το ίδιο σενάριο. Έχουν ψάξει να εισπράξουν σχεδόν από παντού, εκμεταλλεύοντας τον πληθυσμό και μεταβιβάζοντας υποτιμημένους ρόλους στα κράτη. Έτσι, καθαρίζουν τους ισολογισμούς τους και μειώνους τις απώλεις από τη μη είσπραξη.
Αυτή η απορρόφηση καταναλώθηκε στην Αργεντινή κατά τη διάρκεια αρκετών χρόνων, μέσω κύκλων παύσης και επανέναρξης των πληρωμών. Ενώ διαπραγματεύονταν με τις κυβερνήσεις, οι τράπεζες είχαν ισχυρή χρηματική ρευστότητα μέσω της παράνομης διαρροής κεφαλαίων. Από εκείνη την εποχή τα κεφάλαια που βρίσκονταν εκτός του κράτους, υπερέβαιναν κατά πολύ το δημόσιο χρέος της χώρας.
Οι χρηματοδότες είχαν επιτύχει σημαντικά κέρδη κατά τη διάρκεια της διαδικασίας της αναχρηματοδότησης. Είχαν ωφεληθεί ιδιαίτερα με δύο πρωτοβουλίες της κυβέρνησης για την ανοικοδόμηση του προφίλ των Λατινοαμερικάνικων τίτλων. Χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το σχέδιο «Μπέικερ» για να ελαφρύνει το βάρος των εμπορικών τραπεζών που ήταν περισσότερο εκτεθειμένες. Έπειτα χρησιμοποίησαν το σχέδιο Μπρέιντυ για την ολοκλήρωση της εκκαθάρισης, που αφορούσαν τα επενδυτικά κεφάλαια στην εμφάνιση μίας δευτερογενούς αγοράς για τις εκδόσεις τίτλων. Οι τράπεζες απεκατέστησαν τα κέρδη τους από ισολογισμούς των ομολόγων τους υποβαθμισμένα στην αρχική τους τιμή και παραδίδοντας τα γραμμάτια πληρωμής που δεν μπορούσαν να ανακτηθούν, στους οριακούς κατόχους.
Η ίδια στρατηγική αναδιάρθρωσης δοκιμάζουν τώρα τα μέρη της Γηραιάς Ηπείρου. Το Μάϊο του 2010 δημιουργήθηκε ένα Ταμείο Σταθεροποίησης (EFSF), που η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) χρησιμοποιεί για να επαναγοράσει τους εκπρόθεσμους τίτλους των τραπεζών, με ισχυρές επιδοτήσεις των επιτοκίων.
Κάποιοι Αργεντίνοι εμπειρογνώμονες που συνεχίζουν να παρακολουθούν από κοντά αυτή την ίδια διαδικασία εδώ και μία δεκαετία, επιβεβαιώνουν την ομοιότητα των δύο περιπτώσεων. Αλλά επίσης θεωρούν ότι η τρέχουσα κατάσταση των τραπεζών στην Ευρώπη είναι πολύ πιο σοβαρή.
ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ
Η Ελληνική κρίση είναι πιό εκρηκτική από την Αργεντίνικη λόγω του μεγέθους των ανισορροπιών. Με παρόμοια ποσοστά του συνόλου των υποχρώσεων, το δημοσιονομικό έλλειμμα της πρώτης χώρας φτάνει το 10,5% έναντι της δεύτερης που έφτανε το 3,2%.
Πιό σημαντικές είναι οι διαφορές στην κατάσταση του μπλόκου- πιστωτή. Αν και οι δανειστές της Αργεντινής είχαν αρκετά χρόνια για να αναπροσαρμόστουνε,οι Ευρωπαϊκές τράπεζες εργάζονται ενάντια στο χρόνο για να ξαναχτίσουν τα περιουσιακά τους στοιχεία. Όταν ανακοινώθηκε το default στον Νότιο Κώνο, οι περισσότερες τράπεζες είχαν ήδη μεταφέρει τις πιστώσεις τους. Για αυτό το λόγο, το ΔΝΤ ανέχθηκε την παύση πληρωμών. Αντίθετα, η ΕΚΤ απορρίπτει αυτό το ενδεχόμενο, δεδομένου ότι οι γερμανικές και γαλλικές χρηματοπιστωτικές οντότητες που βάζουν χρήματα στην Ελλάδα συνεχίζουν να ανακατεύουν το πρόβλημα στα χαρτοφυλάκιά τους.
Υπάρχει επίσης, μία εντυπωσιακή ανισότητα στην αντιμετώπιση των δύο κρίσεων. Το χρέος της Αργεντινής διαχειρίστηκε υπό εντολή του ΔΝΤ κάτω από τη στενή επίβλεψη των ΗΠΑ. Το Ελληνικό χρέος, ωστόσο επιβλέπεται από στελέχη της Ευρωπαϊκής Τράπεζας με μικρή εμπειρία σε αυτού του είδους τις εκρήξεις. Η Πολιτική Επιτροπή που παρακολουθεί τη διαδικασία αυτή δεν έχει μεγάλη εξουσία και δεν ενεργεί μπροστά σε ένα ενωμένο κράτος.
Και οι δύο δυνάμεις είχαν αρχικά συμφωνήσει να βοηθήσουν σε όλους τους φορείς με δημόσια δαπάνη και να εγκαθιδρύσουν μόνο μία προθεσμία που θα ορίζεται για την ολοκλήρωση της μεταβίβασης (έτος 2013). Αλλά ο ιλιγγιώδης ρυθμός της κρίσης υποχρεώνει την επιτάχυνση της απορρόφησης των ζημιών του κράτους και την εισαγωγή μίας μερικής ποινής των τραπεζών. Η Γερμανία αντιλαμβάνεται ότι η απλή συνέχιση των κρατικών ενισχύσεων δημιουργεί έναν ορίζοντα της δημοσιονομικής κατάρρευσης και διεκδικεί μερίδιο από τους συμμετέχοντες στη διάσωση (με δικούς τους πόρους). Η Γαλλία είναι αντίθετη με αυτή την ποινή, επικαλούμενη τον κίνδυνο της απο-κεφαλαιοποίησης των εν λόγω ιδρυμάτων.
Μετά από πολλές αψιμαχίες κατέληξε τελικά μία νέα εκεχειρία και σε συμφωνία να χρηματοδοτηθεί το δεύτερο πακέτο για την Ελλάδα. Αυτό το πρόγραμμα θέτει μία εύθραυστη δέσμευση των τραπεζών για να επεξεργαστούνε μέρος των ζημιών τους (μέσα από ένα μακρύ χρονοδιάγραμμα εθελοντικής ανταλλαγής των τίτλων), με περαιτέρω επέκταση του κρατικού ταμείου βοηθείας (FEEF). Με την παρέμβαση αυτή θα λυθούν οι νέες τακτικές, σχεδιασμένες να ανατιμήσουν τους ελληνικούς τίτλους (επαναγορές, εγγυήσεις, πιστώσεις).
Αλλά η κατάσταση παραμένει άλυτη και οι πιέσεις για να καθορίσουν ποιός πληρώνει, υποβάλλονται σε επεξεργασία μέσω των τραπεζικών εκβιασμών που δημοσιεύονται, μέσω των οργανισμών αξιολόγησης. Οι διαφορές που εμπλέκονται επεκτείνονται στο πεδίο εφαρμογής των πιστωτών, ανάμεσα στις πιο εκτεθειμένες ομάδες (που δέχονται την εισαγωγή κάποιου γενικού φόρου για την άμβλυνση των ανισορροπιών) και στους λιγότερο επηρεασμένους χρηματοδότες (που απορρίπτουν την εν λόγω συνεισφορά).
Η Αργεντίνικη κρίση ποτέ δεν παρουσίασε αυτό το δραματικό στάδιο . Αυτή η διαφορά έχει παρθεί υπ’ όψιν των αναλυτών που θυμούνται το σοκ του «corralito» ( δέσμευση των καταθέσεων) και αξιολογούν την πιθανή επανάληψη σήμερα. Στην αιχμή της κατάρρευσης του 2001, οι τράπεζες εμφάνισαν μία μαζική απόσυρση των κεφαλαίων που η κυβέρνηση αντέδρασε κατάσχοντας τα ποσά των μικρών αποταμιευτών. Αυτό πυροδότησε μία μεγάλη κοινωνική εξέγερση και αναταραχή, αλλά όχι πέραν των εθνικών συνόρων.
Το Ελληνικό χρέος από την άλλη πλευρά, συνδέεται με το ευρωπαϊκό χρηματοπιστωτικό σύστημα έχοντας το νόμισμα του συνόλου της κοινότητας. Για το λόγο αυτό μία διαρροή σε καταθέσεις θα μπορούσε να έχει άμεση ηπειρωτική εφαρμογή. Οι τράπεζες της Γηραιάς Ηπείρου δεν είναι μόνο φορτωμένες με τον εφιάλτη του δημοσίου χρέους, αλλά αντιμετωπίζουν χρεωκοπίες από τεράστιες εταιρίες. Αυτός ο κίνδυνος δεν έχει δοκιμαστεί από το «τεστ αντοχής» που πραγματοποιήθηκε πρόσφατα για την προσομοίωση καταστάσεων χρεωκοπίας. Η κατάσταση αυτή έχει ανησυχήσει πολλούς εμπειρογνώμονες του ΔΝΤ, οι οποίοι συγκρίνουν το τρέχον σκηνικό με το προηγούμενο της Αργεντινής.
Το υπόβαθρό του προβλήματος είναι ότι η Ελληνική κρίση βρίσκεται σε εξέλιξη στο πλαίσιο των κρίσιμων εθνικών χρεών σε όλο τον Πρώτο Κόσμο. Εθνικά χρέη της Γαλλίας (81% του ΑΕΠ), της Γερμανίας (80% του ΑΕΠ), της Ιαπωνίας (220% του ΑΕΠ) και των Ηνωμένων Πολιτειών (91% του ΑΕΠ), θέλουν να διαχειριστούν το χρέος της περιφέρειας, με την ίδια ηρεμία που χειρίστηκε το ξέσπασμα της Αργεντινής. Εκείνη την εποχή το χρέος ήταν μία ζεστή αγκαλιά των εξαρτημένων οικονομιών και τώρα είναι μία ωρολογιακή βόμβα στο κέντρο του καπιταλισμού.
Ο ΦΑΥΛΟΣ ΚΥΚΛΟΣ ΤΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ
Όπως συνέβη στην Αργεντινή το 2001, βρέχει προσβολές των κυβερνώντων δεξιών και σοσιαλδημοκρατών κατά των Ελλήνων εργαζομένων και λάου γενικότερα. Παρουσιάζουν τους Έλληνες , ως μία συσπείρωση τεμπέληδων που εξαπατούν τις τράπεζες, για κατασπατάληση μεγάλων πιστώσεων που λαμβάνονται από την προθυμία των δανειοληπτών. Αυτό το ίδιο παραμύθι διαλαλούσαν, αξιωματούχοι των ΗΠΑ της Διοίκησης Μπους, όταν αποκαλούσαν τους Αργεντινούς με τα ίδια επιχειρήματα.
Τα ΜΜΕ κυρίαρχα τρέχουν αυτή την εκστρατεία, με την προπαγάνδα της τρελής φήμης ότι οι Έλληνες απολαμβάνουν ένα αξιοζήλευτο βιοτικό επίπεδο εις βάρος της βόρειας Ευρώπης. Αυτός ο μύθος δεν στέκει την παραμικρή επιβεβαίωση, λόγω όλων των μειωμένων κοινωνικών δεικτών στη περιφέρεια της περιοχής. Αρκεί να δει κανείς τα συγκριτικά ποσοστά των προϋπολογισμών για την παιδεία, την υγεία, την έρευνα, κ.λ.π.
Με αυτή την αντιστροφή της πραγματικότητας, είναι τα αντιδραστικά μηνύματα με στόχο να καταδείξουν ότι ελληνική αναχρηματοδότηση του χρέους είναι ένα "βοήθημα της διεθνής κοινότητας» προς το «δύστροπο εταίρο» που πρέπει να «τιμωρηθεί». Το ίδιο πράγμα που έγινε πριν από δέκα χρόνια στην περίπτωση της Αργεντινής. Αυτοί που επιτείνουν τα προβλήματα που σχετίζονται με την ανεργία, τη φτώχια, και εξευτελιστικούς μισθούς, παρουσιάζονται ως δικαιούχοι της ανθρώπινης φιλανθρωπίας.
Αυτές οι «εμφυτεύσεις» στα μίντια της Ευρωπαϊκής και παγκόσμιας κοινότητας , επίσης κρύβουν πώς οι κυβερνήσεις βοηθάνε τους Γάλλους και Γερμανούς καπιταλιστές οι οποίοι για δεκαετίες επωφελούνται από τις πιστώσεις που έχουν δημιουργηθεί στη Νότια Ευρώπη. Το ίδιο είδος κερδών που απέκτησαν οι ξένες μεγάλες εταιρείες στην Αργεντινή, τη περίοδο της μεγαλύτερης νεοφιλελεύθερης αναδιοργάνωσης. Πρώτα αποδυνάμωσαν την εθνική βιομηχανία και τις υπηρεσίες μέσω του ανοιχτού εμπορίου και στη συνέχεια ανέλαβαν σε αυξανόμενα τμήματα της τοπικής αγοράς.
Η Ελλάδα υπέστη μία παρόμοια υποβάθμιση μετά την υιοθέτηση του ευρώ και την ένταξή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Μία εύθραυστη οικονομία επαφίεται στη συντριπτική γερμανική ανταγωνιστικότητα και το επακόλουθο εμπορικό έλλειμμα χρηματοδοτείται μέσω δανεισμού.
Στην πραγματικότητα καμία χώρα της ευρωζώνης δεν μπόρεσε να αντισταθεί στην ανωτερότητα των πιο εξελιγμένων οικονομιών, που πήρε τη μορφή μίας ενοποιημένης ηπειρωτικής αγοράς για να εξασφαλίσει την ηγεμονία της. Η έκρηξη του ιδιωτικού χρέους, οι καταναλωτικές υπερβολές και οι φούσκες κατοικιών επηρέασαν τα πιο ευάλωτα μέλη που έγιναν τροφή στα βιομηχανικά πλεονάσματα, που είχαν την πιο ισχυρή οικονομία. Δεδομένου ότι το κοινό νόμισμα διευκόλυνε ιδιαίτερα τις Γερμανικές βιομηχανικές επιχειρήσεις, ο τομέας αυτός επί του παρόντος προωθεί τη διατήρηση της Ελλάδας στο ευρώ και ακόμα ενθαρρύνει ένα είδος του «σχεδίου Μάρσαλ» για τη χρηματοδότηση μελλοντικών εισαγωγών.
Εάν αυτές οι ασυμμετρίες έχουν ως συμπέρασμα που προκαλέσει ράγισμα της ευρωζώνης, θα επαναληφθεί αυτό που συνέβη στην Αργεντινή, η οποία υπέστη ανισότητες, από πρώτο χέρι, της κέντρο-περιφερειακής σχέσης.
Οι νεοφιλελεύθεροι παραλείπουν αυτές τις ανισότητες όταν απαιτούν υψηλότερες θυσίες από τους Έλληνες. Ισχυρίζονται ότι αυτές οι συνθήκες θα επιτρέψουν να «αποκατασταθεί η «εμπιστοσύνη των επενδυτών» και να επαναπροσανατολίσουν την οικονομία. Η Μέρκελ επαναλαμβάνει αυτόν τον οιωνό κάθε μέρα, χωρίς να ξεκαθαρίζει πότε θα λήξει. Οι οικονομολόγοι τους προβλέπουν μόνο ότι η Ελλάδα θα σωθεί «κάποια στιγμή», αν κρατήσει τον κορσέ του ευρώ και να δεχθεί τις αντιπληθωριστικές θυσίες.
Αυτό το όραμα, επίσης, θυμίζει τι συνέβη στην Αργεντινή. Πριν από δέκα χρόνια οι οικονομία ήταν στενά συνδεδεμένη με ένα καθεστώς νομισματικής μετατροπής και τεχνητής ισοτιμίας με το Δολάριο, η οποία απαιτεί την υποτίμηση των εισοδημάτων για να εξασφαλιστεί η πληρωμή της οφειλής. Όταν το σύστημα αυτό έσπασε, οι φιλελεύθεροι πρότειναν την ενίσχυση του μέσω πλήρης δολαριοποίησης (όπως στον Ισημερινό και στον Παναμά). Ακυρώθηκε το εθνικό νόμισμα, αφαιρώντας στο κράτος τον τελευταίο πόρο για την αντιμετώπιση της αντιπληθωριστικής προσαρμογής.
Οι υποστηρικτές αυτής της συρρίκνωσης είχαν τα ίδια επιχειρήματα που κυκλοφορούν σήμερα στην Ελλάδα, για να διατηρήσουν με οποιοδήποτε κόστος την διατήρηση του ευρώ. Υποστήριξαν ότι η δολαριοποίηση διασφάλιζε την αξιοπιστία του νομίσματος και τη συνακόλουθη εισροή ξένων κεφαλαίων που απαιτούνται για την αναχρηματοδότηση του χρέους. Με την κατάρρευση της μετατρεψιμότητας αυτή η φαντασία ξεχάστηκε.
Είναι σαφές ότι η αντιπληθωριστική πολιτική ωθεί οποιαδήποτε χώρα στην άβυσσο. Το ΑΕΠ της Ελλάδας έχει καταρρεύσει από την αρχή της κρίσης και είδε μία περαιτέρω πτώση της τάξεως του 5,5% κατά το πρώτο τρίμηνο του έτους. Με την ευκαιρία, μπορεί κανείς να θυμηθεί ότι η ύφεση στην Αργεντινή διήρκησε τέσσερα χρόνια και η βιομηχανική παραγωγή μειώθηκε στο 11%, κάτω από το βάρος ακρωτηριασμένων επιτοκίων που ανέτρεψαν κάθε υπαινιγμό ανάκαμψης.
Οι νεοφιλελεύθεροι δεν μπορούν σήμερα να παρουσιάσουν κανένα σενάριο εξόδου από την κρίση, αφού όλα τα μοντέλα είναι «εντατικής θεραπείας που οδηγούν στην κοινωνική γενοκτονία». Κανείς δεν θυμάται τους επαίνους προς την Αργεντινή τη δεκαετία του 90, αλλά είναι φρέσκοι οι υπερβολικοί έπαινοι στο ιρλανδικό σύστημα. Αυτή η ίδια κίνηση προωθείται σήμερα με όλες τις δοκιμασίες στην Ελλάδα.
Στην Ιρλανδία, ιδιωτικοποιήθηκαν από την ενέργεια ως τις τηλεπικοινωνίες, παρουσίασαν όλες τις απορρυθμίσεις προωθημένες από την οικονομική ορθοδοξία και τέλος τα αποτελέσματα είναι προφανή: Χρεοκοπίες των τραπεζών, κρατικές συνδρομές, δημοσιονομικά ελλείμματα και μία σειρά νέων απωλειών θέσεων εργασίας, μειώσεις μισθών και αυξήσεις των έμμεσων φόρων.
Η Πορτογαλία επίσης προχωράει προς τον ίδιο γκρεμό, ως μία συντηρητική κυβέρνηση προσπαθεί να φιλοφρονήσει τους τραπεζίτες, αυξάνοντας το στοίχημα των κοινωνικών καταχρήσεων. Ήδη έλαβαν πακέτο διάσωσης χωρίς επιφυλάξεις και χωρίς να διαπραγματευτούν τις προθεσμίες με τη θηλιά στο λαιμό που έχουν τοποθετήσει οι χρηματοδότες.
Μία άλλη ακραία περίπτωση του αποπληθωρισμού παρατηρείται στη Λετονία, μία οικονομία εκτός του κυκλώματος του ευρώ. Από το ξέσπασμα της κρίσης το 2009, η ανεργία ανέβηκε στο 23%, το ΑΕΠ μειώθηκε κατά 25%, οι μισθοί του δημοσίου μειώθηκαν κατά 30% και το 75% των εργαζομένων, υπέστησαν περικοπές εισοδημάτων. Σε ένα κλίμα όπου κλείνουν σχολεία και νοσοκομεία η μετανάστευση έχει μαζικοποιηθεί. Τα σενάρια αυτά δεν αφήνουν καμία αμφιβολία για τον καταστροφικό χαρακτήρα που δημιουργεί ο διεφθαρμένος κύκλος της προσαρμογής.
Η ΜΑΤΑΙΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΑΝΑΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΕΩΝΗ αντιπληθωριστική πολιτική είναι συχνά σε αντίθεση με τη συνέχιση της αναχρηματοδότησης. Απευθύνει έκκληση για την υποστήριξη του οφειλέτη με τις νέες εκδόσεις ομολόγων με την προσδοκία να διευκολυνθεί η μελλοντική επιβάρυνση της υποθήκης. Μία παραλλαγή αυτού του είδους ενθαρρύνουν τους υποστηρικτές να μιμηθούν την λατινοαμερικανική εμπειρία με ένα «Ευρωπαϊκό Σχέδιο Brady» με τίτλους 20 ετών υπό την εποπτεία της ΕΚΤ.
Αν και φαίνεται περισσότερος θαυμασμός προς τους οφειλέτες, αυτές οι πρωτοβουλίες επιβεβαιώνουν τις ίδιες απαιτήσεις από ιδιωτικοποιήσεις, περικοπές των κοινωνικών δαπανών και την ισοπέδωση των συντάξεων. Μακριά από τη μείωση του οικονομικού βάρους αυτών των προγραμμάτων γίνονται το τροχοπέδι για την πώληση της Ελλάδα στις τράπεζες.
Είναι λάθος μας να υποθέσουμε ότι η αναχρηματοδότηση θα είναι πιο αφομοιωτική, αν γίνεται αποτελεσματική μαζί με τα ρυθμιστικά μέτρα σε συνδυασμό με τον οικονομικό έλεγχο ή την κατάργηση των φορολογικών παραδείσων. Η Ελλάδα επίσης δεν πέτυχε μία ανάσα από την απλή μείωση των επιτοκίων, αν επιμένουν για τις πληρωμές τους οι πιστωτές. Το χρέος είναι τόσο μνημειώδες που ακόμα και με συνεχή αύξηση του 8% ετησίως για 20 χρόνια, επιτυγχάνεται η μείωση του ελλείμματος στις αρχικές παραμέτρους της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η εμπειρία της Αργεντινής δεν αφήνει καμία αμφιβολία για τη ματαιότητα της αναχρηματοδότησης. Όλες οι εκδοχές που εξετάστηκαν στη χώρα για να επιπλεύσει το πλοίο, ναυάγησαν το 2001. Με την επέκταση των δεσμεύσεων , αυτά τα μπαλώματα κατάφεραν μόνο να αναβληθεί η επίσημη κήρυξη πτώχευσης. Αυτό το ίδιο σενάριο έχει την τάση να επανεμφανίζεται στην Ελλάδα.
Η αναχρηματοδότηση, -που ρυθμίζουν οι Κεϋνσιανοί-, δεν έρχεται σε αντίθεση με τον αποπληθωρισμό που αξιώνουν οι ορθόδοξοι. Είναι δύο παραλλαγές της ιδίας στήριξης των τραπεζών. Ενώ η πρώτη επιλογή για την ενίσχυση της βοήθειας για την αποφυγή ενός τσουνάμι ζημιών, η δεύτερη εναλλακτική φορολογική προειδοποίηση υποβάθμισης που δημιουργούνται από το σχέδιο διάσωσης. Η κυβέρνηση της βορείου Αμερικής αντιμετώπισε το ίδιο δίλημμα όταν μία μέρα αποφάσισε να κλείσει τη Lehman Brothers και την επόμενη μέρα έτρεξε μία απεριόριστη χρηματοδότηση στα ιδρύματα που κατέρρεαν.
Οι σοσιαλδημοκράτες πολιτικοί ενεργούν ως εκπρόσωποι των συνεχών δανεισμών εναντίων των συντηρητικών συναδέλφων τους που μιλούν ενάντια στην πιστοληπτική ευελιξία. Και οι δύο θέσεις διαφέρουν μόνο ως προς τον χαρακτηρισμό του λιγότερου κακού για τον καπιταλισμό.
Σε περιόδους οξείας κρίσης, οι σοσιαλδημοκράτες αναζητούν «παραθυράκια» και προσπαθούν να αποκρύψουν την ευθυγράμμισή τους με τις τράπεζες και την πολιτική κατά των λαών. Στην Ευρώπη αυτή η μάσκα πέφτει και οι βάναυσες καταχρήσεις σε βάρος των εργαζομένων γίνονται χωρίς κανένα «αναισθητικό».
ΤΡΙΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑΗ παύση πληρωμών της Αργεντινής κράτησε για πάνω από τρία χρόνια. Επηρέασε τους ιδιώτες πιστωτές, αλλά όχι τους πολυμερείς οργανισμούς. (το ΔΝΤ ουσιαστικά δέχτηκε την ακύρωση όλων τους δανείων του). Οι διαπραγματεύσεις με τους κατόχους ομολόγων έγιναν σε πολλούς γύρους. Το 2005 δημιουργήθηκε μία συναλλαγή με τρεις επιλογές αφαίρεσης ανάμεσα στο 50% έως 70% της αρχικής τιμής. Μία μειοψηφία των πιστωτών αποδέχθηκε την πρόταση και κλήθηκε σε μία δεύτερη ανταλλαγή τίτλων, η οποία έληξε πρόσφατα.
Το συνολικό ποσό του χρέους της Αργεντινής μειώθηκε σημαντικά σε σύγκριση με τις εξαγωγές και το προϊόν (48% του ΑΕΠ). Διευκόλυνε την άμεση οριζοντιοποίηση των δεσμεύσεων και το σχεδόν το μισό του χρέους παρέμεινε σε εθνικό νόμισμα (με ένα σημαντικό μέρος των υποχρεώσεων στο πλαίσιο του δημοσίου τομέα του).
Η υπόθεση της Αργεντινής δείχνει ότι η παύση των πληρωμών είναι εφικτή και επιθυμητή για κάθε οφειλέτη σε κατάσταση ασφυξίας. Η μερική διακοπή οξυγόνωσε την εθνική οικονομία κατά τη διάρκεια της κρίσιμης περιόδου της ανάκαμψης μετά από την προεπιλογή. Αυτή η ανακούφιση επέτρεψε την
Βεβαίως ο λαός της Αργεντινής υπέστη μια φοβερή υποβάθμιση του βιοτικού επιπέδου. Αλλά διαπραγμάτευση με καλύτερους οικονομικούς όρους της ανταλλαγής χρέους.
Το αποτέλεσμα αυτής της πράξης αποπληθωρισε όλους τα «προ-πληρωμένα φαντάσματα» των τραπεζιτών για να φοβίσουν τους οφειλέτες. Η χώρα δεν είναι «έξω από τον κόσμο», δεν έχασε καμία αγορά ούτε μετατράπηκε σε μία «παρία της διεθνούς Κοινοπολιτείας." Περιουσιακά στοιχεία της χώρας στο εξωτερικό δεν υπέφεραν επιληπτικές κρίσεις. Όλες οι προειδοποιήσεις των χρηματοδοτών ασκήθηκαν χωρίς ποινή, χωρίς δόξα.
Τα δήθεν καταστροφικά σενάρια για τη χώρα προϋπήρχαν. Αυτά τα βάσανα υπήρχαν πριν από την προεπιλογή και την εκλεκτικότητα που υποκινούνται από τις απαιτήσεις των τραπεζιτών. Η διακοπή πληρωμών δεν πρόσθεσε καταστροφικές συνέπειες στο μέγεθος των φημών των τραπεζιτών, για την αιμορραγία της περιόδου που διανύθηκε.
Πολλοί οικονομολόγοι υποστηρίζουν ότι η δημιουργία του «επιθετικού» μονοπατιού, ακολουθούμενο από την Αργεντινή δημιουργούσε περισσότερες αντιξοότητες, απ΄ ότι ο «φιλικός» δρόμος άλλων χωρών της Λατινικής Αμερικής (όπως τη Βραζιλία , την Ουρουγουάη και την Τζαμάικα).
Αλλά αυτός ο ισχυρισμός δεν έχει στήριγμα. Η Λατινική Αμερική πέρασε από πολλές εμπειρίες μαζί και η Αργεντινή ζούσε μορατόριουμ ή ακόμη και ένα διάλειμμα αρκετών ετών, με συντονισμένη παύση πληρωμών (για παράδειγμα, μεταξύ 1988 και 1992). Δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία που να δείχνουν τα αρνητικά αυτής της σκοπιμότητα και αυτού του «μαθήματος». Η διαπραγμάτευση της αθέτησης ή της επιβολής του γεγονότος, από μόνη της δεν μειώνει τους περιορισμούς όταν υποστηρίζετε από το λαό.
Η σύγχρονη οικονομική ιστορία καταγράφει μια αμέτρητη ποικιλία της κρίσης πληρωμής, με διαπραγμάτευση με εξίσου επίπονη διαδικασία. Ακόμα και δύσκολες περιπτώσεις (όπως η Γερμανία το 1953 και την Ινδονησία το 1971) απαίτησεαν σημαντικά ομόλογα από τους πιστωτές.
Σε αυτά τα ντιμπέιτ όσον αφορά τα προαναφερόμενα τρία μεγάλα μαθήματα δίνονται από την Αργεντινή στην Ελλάδα. Αυτή η εμπειρία έδειξε πρώτον, την αναμφισβήτητη ευκολία να σταματήσει η αιμορραγία του οφειλέτη, με μονομερή αναστολή των πληρωμών. Επίσης διευκρίνισε την αναγκαιότητα της επιλογής της καλύτερης στιγμής για αυτή την διακοπή.
Η Αργεντινή κήρυξε την πτώχευση ακούσια, όταν η χώρα έμεινε χωρίς πόρους. Η Ελλάδα θα μπορούσε να ενεργήσει πριν χάσει τους δικούς της πόρους. Έχει την πιθανότητα να προβλέψει και να ενεργήσει πριν οι δανειστές επωμιστούν τη μεγάλη ευθύνη των τίτλων, οι οποίοι συσσωρεύονται στα χαρτοφυλάκιά τους. Δεν πρέπει να δοθεί ο απαραίτητος χρόνος στους χρηματοδότες, ώστε να μετατρέψουν αυτά τα χαρτιά σε ξένες υποχρεώσεις.
Δεύτερον είναι σημαντικό αμέσως να μπει στην πράξη λογιστικός έλεγχος του δημοσίου χρέους. Στην Αργεντινή έγινε μεγάλη συζήτηση για την πρωτοβουλία αυτή, δεδομένης των συντριπτικών σχολίων που υπήρχαν για το δόλιο χαρακτήρα της ευθύνης. Το χρέος αυξήθηκε με ανύπαρκτες δεσμεύσεις που χρηματοδοτούσαν τη φυγή κεφαλαίων, με μία «σπείρα» συμφερόντων και μεγάλη κρατική απορρόφηση του ιδιωτικού τομέα που είχε πτωχεύσει.
Οι παρατυπίες αυτές και οι ένοχοι είχαν αποδειχθεί ατιμώρητοι. Το λόμπι του banqueros (Τραπεζιτών) απeέκλεισαν όλες τις προσπάθειες για την έρευνα και τα «έργα τους» αφού είχαν παραλύσει τον κοινοβουλευτικό έλεγχο των υποχρεώσεων τους . Οι συνέπειες αυτής της φίμωσης ήρθαν στην επιφάνεια σε όλες τις επόμενες συζητήσεις του χρέους. Σε αυτόν τον τομέα υστερεί η Αργεντινή από το Εκουαδόρ, στο οποίο υλοποιείται μια άκρος διαφωτιστική έρευνα.
Στην Ελλάδα υπάρχει πλέον η δυνατότητα διεξαγωγής του ελέγχου. Η δράση αυτή θα ακυρώσει το παράνομο μέρος του παθητικού της και θα διευκόλυνε τη σύσταση ενός μητρώου τίτλων ιδιοκτήτων. Αυτή η αναγνώριση θα ήταν αναγκαία για τον προσδιορισμό των απαιτήσεων. Υπάρχει ήδη μια σημαντική πρωτοβουλία για την ανάπτυξη αυτής της έρευνας.
Το τρίτο μάθημα είναι η ανάγκη για την Αργεντινή να κρατικοποιήσει τις τράπεζες( κάτι το οποίο δεν έκανε) και έτσι να δημιουργήσει πλήρη έλεγχο συναλλάγματος και κίνησης κεφαλαίων. Αυτά τα μέτρα πρέπει να ληφθούν πριν από τη διακοπή της πληρωμής του χρέους (ή να τροποποιήσει τη συναλλαγματική ισοτιμία). Για την Ελλάδα τώρα είναι ώρα για αυτές τις ενέργειες για τη διατήρηση των πόρων και του πλούτου της χώρας.
Όλα αυτά προϋποθέτουν ένα μαζικό και νικηφόρο κίνημα, ενωτικό και ανατρεπτικό, την ανάγκη μιας επιθετικής προγραμματικής αριστεράς, που έχει σχέδιο διακυβέρνησης και ολικής ανατροπής των σημερινών δεδομένων.
Επιμέλεια μετάφρασης Άλια Ήσυχου
ΙΣΚΡΑ
*O Κλαύδιο Κάτζ είναι θερμός φίλος της Ελληνικής αριστεράς, οικονομολόγος, ερευνητής, Καθηγητής στον Παν. Του Μπουένος Άιρες – μέλος του EDI (Αριστεροί Οικονομολόγοι). μαχητής, διανοούμενος, σύμβουλος των κυβερνήσεων της Βολιβίας και τις Βολιβαριανής Δημοκρατίας της Βενεζουέλας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου