ΘΑΝΑΣΗ ΑΛΕΞΙΟΥ*
Οποιαδήποτε συζήτηση για τη σύμπηξη κοινωνικών συμμαχιών οφείλει να λάβει υπόψη τα κοινωνικά δεδομένα όπως αυτά διαμορφώνονται από τις αλλαγές στην ταξική διάρθρωση της ελληνικής κοινωνίας.
Σε τελική ανάλυση εδώ θα βασιστεί η νέα σχέση κοινωνικής αντιπροσώπευσης την οποία η αριστερά οφείλει να εκφράσει. Τρία είναι τα κύρια χαρακτηριστικά αυτών των...
αλλαγών που το μνημόνιο επιτάχυνε: (α) η αύξηση της αποσπασμένης απλήρωτης εργασίας και η μεγαλύτερη ρευστοποίησή της (μείωση μισθών, παράταση χρόνου εργασίας, ευελιξία), (β) η αποταξικοποίηση-προλεταριοποίηση των παραδοσιακών μικροαστικών στρωμάτων (αγρότες, βιοτέχνες κ.ά.), και (γ) η πληβιοποίηση των μισθωτών μεσαίων στρωμάτων (κάτοχοι τίτλων σπουδών, πολιτισμικού κεφαλαίου). Αυτά συνδέονται άμεσα με τη συγκεντροποίηση του κοινωνικού πλούτου στα χέρια μερίδων της αστικής τάξης αλλά και με την παραπέρα διαφοροποίηση του κοινωνικού σώματος. Η προλεταριακή συνθήκη, τόσο με την έννοια της εκμετάλλευσης (ιδιοποίηση απλήρωτης εργασίας), πολύ δε περισσότερο με την έννοια της ανεργίας, γενικεύεται, ακουμπώντας ολοένα και μεγαλύτερα τμήματα του πληθυσμού.
Η κατάσταση αυτή προσδιορίζει τις δυνατότητες ανάπτυξης κοινωνικών συμμαχιών όσο και την κοινωνική τους βάση. Πρόκειται πρωτίστως για τη σύγκρουση κεφαλαίου-εργασίας, στις παρυφές της οποίας αναδύονται και δευτερεύουσες συγκρούσεις, όπως μεταξύ κεφαλαίου και μικροαστικών στρωμάτων ή ακόμη συγκρούσεις με πολιτισμικό και οικολογικό διακύβευμα (μεταναστευτικό, ποιότητα ζωής κ.λπ.). Κάποιες από αυτές ενυπάρχουν στον τεχνικό (επαγγελματικό) καταμερισμό εργασίας και εκδηλώνονται σήμερα ως αντίσταση στη συγκεντροποίηση του κεφαλαίου και των μέσων (ταξί, φορτηγά κ.λπ.), εμπερικλείουν δε, παρά τον «συντεχνιακό» τους χαρακτήρα και δικαιώματα. Αυτά, ως υλική και συμβολική αμοιβή, είναι, σύμφωνα με τον φιλελευθερισμό, νόμιμα και θεμιτά, καθώς οι θέσεις καταλαμβάνονται με βάση ικανότητες, στις οποίες λογίζονται και οι αγοραίες (καπατσοσύνη, «μέσον» κ.ά.). Συνεπώς αυτοί που κατηγορούν σήμερα τις επαγγελματικές κατηγορίες των ταξιτζήδων, των φορτηγατζήδων κ.ά. που ο ίδιος ο καπιταλιστικός καταμερισμός εργασίας έφερε μαζί του για συντεχνιασμό, δεν ζητούν την κατάργησή του, σύμφωνα με την αρχή του Κομμουνιστικού Μανιφέστου, στον καθένα ανάλογα με τις ανάγκες του, στον καθένα ανάλογα με τις ικανότητές του, αλλά την διατήρησή του, όμως χωρίς δικαιώματα. Κοντολογίς οι άνθρωποι ανυπεράσπιστοι, γυμνοί, βορά στο κεφάλαιο.
Επομένως ο χαρακτήρας αυτής της συμμαχίας θα έχει πρωτίστως αντικαπιταλιστικό χαρακτήρα ενώ θα συμπεριλάβει τα μικροαστικά και λαϊκά στρώματα, καθώς οι αντιθέσεις που εδώ εμφανίζονται δεν έχουν συγκρουσιακό χαρακτήρα. Η ένταξη αυτών των στρωμάτων είναι κρίσιμη ώστε να διαρρηχθεί η ιδεολογική συμμαχία του κεφαλαίου με αυτά. Μολαταύτα η συμμαχία αυτή για να είναι γειωμένη στην ελληνική πραγματικότητα οφείλει να γίνει πρωτίστως με όρους ανάγκης (υπεράσπιση της εργασίας, του λαϊκού εισοδήματος και του δημόσιου πλούτου), και δευτερευόντως με όρους επιθυμίας και αισθητικής που δύσκολα διαμεσολαβούνται κοινωνικά (βλ. «αγανακτισμένοι», «πλήθος» κ.λπ.).
Τίθεται επομένως το ερώτημα ποια πολιτικά κόμματα δύνανται, συνθέτοντας τα επιμέρους συμφέροντα αυτών των στρωμάτων, να εκφράσουν πολιτικά τη νέα σχέση κοινωνικής εκπροσώπησης. Ενώ το ΚΚΕ διαθέτει ισχυρά ερείσματα, κυρίως στα εργατικά, στα αγροτικά, καθώς επίσης και στα μικροαστικά στρώματα, αδυνατεί εντούτοις -εξαιτίας της αποξένωσής του από τους διανοούμενους αλλά και ενός ιδιότυπου αναχωρητισμού που εμποδίζει το «άνοιγμα» (πολιτικό και πολιτισμικό) στην κοινωνία, να αποκτήσει πρόσβαση στα μεσαία στρώματα και να θέσει ζήτημα ηγεμονίας.
Παρ' όλα αυτά η ανάληψη από μέρους του της ηγεμονικής πρωτοβουλίας για τη σύμπηξη του ενιαίου μετώπου, έχει τη σημασία του, επειδή το ΚΚΕ ως σταθερός πολιτικός οργανισμός, οφείλει να εντάσσει με πιο ισορροπημένο τρόπο την τακτική στη στρατηγική. Δεν χάνεται έτσι στην αποσπασματική δράση και στον ακτιβισμό του «όλα ή τίποτε», ή, του «εδώ και τώρα» που χαρακτηρίζει μορφές δράσεις μικροαστικών στρωμάτων και της «ριζοσπαστικοποιημένης» διανόησης που βρίσκονται -υποστασιοποώντας την εξουσία και το κράτος- σε πόλεμο μαζί τους, όχι όμως με το κεφάλαιο, όσο και εξαιτίας της ιστορίας του που ταυτίζεται με τους κοινωνικούς αγώνες του λαού μας. Από την άλλη ο Συνασπισμός και ο ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και άλλα μορφώματα της αριστεράς, εκφράζοντας κατά κύριο λόγο τμήματα των μισθωτών μεσαίων στρωμάτων, των ελεύθερων επαγγελματιών και μιας ετερόδοξης διανόησης που απειλούνται με πληβιοποίηση, είναι αναγκαίος για την επίτευξη αυτού του εγχειρήματος. Σε τελική ανάλυση πρόκειται για συμμαχία κοινωνικών στρωμάτων
*Καθηγητής κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου