 |
| του Πάνου Κοσμά* |
Οι "μέσα" και οι "έξω", η στάση πληρωμών, το νόμισμα
και οι τράπεζες
Υπάρχουν
συγκυρίες στην ταξική πάλη που τα δευτερεύοντα και τα ανούσια υποχωρούν ή
εξαφανίζονται και όλα συμπυκνώνονται σε ένα, κυρίαρχο δίλημμα, από του οποίου
την απάντηση εξαρτώνται τα πάντα. Όταν τα πολιτικά επίδικα συμπυκνώνονται με
τέτοιο τρόπο σε ένα, κυρίαρχο δίλημμα, τότε και ο.....
πολιτικός χρόνος
συμπυκνώνεται τρομακτικά. Τότε δεν είναι μόνο το δίλημμα καθαρό, είναι και ο
καταναγκασμός του χρόνου πολύ μεγάλος. Τότε ισχύει το "χθες ήταν νωρίς,
αύριο θα είναι αργά", καθώς η κατεύθυνση των εξελίξεων, ίσως μάλιστα και ο
ίδιος ο αγώνας συνολικά, κρίνεται σε σύντομο χρόνο - οι μέρες μετρούν για
βδομάδες, οι βδομάδες για μήνες και οι μήνες για χρόνια. Σε μια τέτοια ακριβώς
συγκυρία βρισκόμαστε σήμερα, κάτι λιγότερο από 50 μέρες ύστερα από τις εκλογές
της 25ης Ιανουαρίου, καθώς στον ορίζοντα της πολιτικής πάλης προβάλλει το
δίλημμα "Ρήξη ή πλήρης υποταγή και συντριβή".
Φυσικά, δεν συμπυκνώνεται για όλους με αυτό τον τρόπο το νόημα της πάλης,
καθώς -όπως μπάντα σε ανάλογες ιστορικές συγκυρίες- υπάρχουν και αυτοί που,
αυταπατώμενοι ή απλώς αποξενωμένοι από τα ιδεολογικοπολιτικά εργαλεία
διαχείρισης καταστάσεων ρήξης, ελπίζουν σε μια "μέση οδό", σε έναν
"έντιμο συμβιβασμό". Όμως, τα γεγονότα και τα δεδομένα είναι
συντριπτικά εναντίον τέτοιων αυταπατών, τόσο, ώστε να μπορούν να χαρακτηριστούν
κάλλιστα πολιτικός στρουθοκαμηλισμός.
Καθώς λοιπόν η αμείλικτη λογική των γεγονότων κονιορτοποιεί τις αυταπάτες
για "έντιμο συμβιβασμό" με τους δανειστές, καθώς τίθεται εκ των
πραγμάτων το δίλημμα "Ρήξη ή πλήρης συμβιβασμός και συντριβή", η
συζήτηση μέσα στον ΣΥΡΙΖΑ αλλά και ευρύτερα στους κόλπους του κινήματος και της
Αριστεράς, για ένα εναλλακτικό σχέδιο ρήξης είναι φυσικό ότι έχει ανάψει. Διότι
αν η απάντηση στο δίλημμα είναι ρήξη και όχι πλήρης υποταγή, η ρήξη απαιτεί
συνειδητό σχέδιο. Δεν έχει νόημα να την υποστείς σαν θύμα, αλλά μόνο να
προετοιμαστείς γι' αυτήν ώστε να αποβεί νικηφόρα.
Τρίτο
μνημόνιο ή ρήξη!
Η Έλενα Παναρίτη, που γρήγορα γρήγορα αναγορεύτηκε σε δεύτερη τη τάξει
στο υπουργείο Οικονομικών, αποκάλυψε πρόσφατα ότι το πρωτογενές πλεόνασμα του
2014 είναι τελικά 0,6% του ΑΕΠ, πολύ κάτω από τις αρχικές προβλέψεις και
εκτιμήσεις, ενώ λίγο αργότερα το υπουργείο Οικονομικών ανακοίνωσε την τελική
εκτίμηση ότι κλείνμει ακόμη χαμηλότερα, στο 0,3%. Επιπλέον, λόγω του τεράστιου
αποπληθωρισμού (-2,45%), το 2014 ήταν το 7ο συνεχόμενο έτος ύφεσης (-1,9%). Τον
Ιανουάριο και το Φεβρουάριο τα έσοδα έπεσαν πολύ κάτω από τις προβλέψεις, οι
τράπεζες είναι στο όριο από άποψη ρευστότητας, οι καταθέσεις φεύγουν με σταθερό
ρυθό, η σχέση καταθέσεων - δανείων επιδεινώνεται διαρκώς, ένα κλίμα γενικής
ανασφάλειας και αναμονής για τις εξελίξεις "παγώνει" την κατανάλωση
και τις επενδύσεις.
Με αυτά τα δεδομένα, ακόμη και η επίτευξη του αναθεωρημένου στόχου για
πρωτογενές πλεόνασμα 1,5% το 2015, που η ίδια η κυβέρνηση ζήτησε, απαιτεί την
επιβολή νέων μέτρων (αύξηση φόρων, περικοπές δαπανών) ύψους τουλάχιστον 2 δισ.
ευρώ! Αυτή ακριβώς είναι η δουλειά των τεχνικών κλιμακίων της τρόικας στην
Αθήνα: να πάρουν τα ακριβή μέτρα αυτού του "κοστουμιού"!
Επιπλέον, "ό,τι είναι να γίνει, πρέπει να γίνει το
γρηγορότερο". Ο Ιούνιος είναι πολύ μακριά, και η παράταση των εκκρεμοτήτων
μέχρι τότε, μπορεί να οδηγήσει σε πλήρη εκτροχιασμό και ανατροπή ακόμη και των
στοιχειωδών κοινών παραδοχών - ακόμη και αν θα υπάρχει καν πρωτογενές
πλεόνασμα. Ο Ιούνιος όμως είναι μακριά και για πολιτικούς λόγους: η Ευρωζώνη δεν
αντέχει μια τέτοια παράταση της ελληνικής "εκκρεμότητας" γιατί ο
"ιός" του άλλου δρόμου, της αντι-λιτότητας, κινδυνεύει να μολύνει το
όλο οικοδόμημα σε μια χρονιά σπαρμένη με εκλογές σε σημαντικές χώρες-μέλη. Αλλά
και οι ελληνικές τράπεζες και η ελληνική οικονομία δεν αντέχουν την παράταση
της εκκρεμότητας σε συνθήκες που η κυβέρνηση είναι δεμένη πισθάγκωνα στον
κανόνα της αποφυγής "μονομερών ενεργειών" - να μη μπορεί ούτε
διοικήσεις στις τράπεζες να διορίσει και να δέχεται την κριτική του Σόιμπλε ότι
ακόμη και το αγρίως ψαλιδισμένο νομοσχέδιο για την ανθρωπιστική κρίση συνιστά
μονομερή ενέργεια.
Αλλά και τίποτε από όλα αυτά να μην υπήρχε, η χρηματοδοτική ασφυξία την
οποία ο κ. Ντράγκι και ο κ. Σόιμπλε έχουν επιβάλει στο ελληνικό Δημόσιο θα
αρκούσε ώστε η κλεφύδρα του (πολιτικού) χρόνου να αδειάσει σύντομα, μέχρι τα
μέσα Απριλίου. Ακόμη και αν επιστραφεί το 1,9 δισ. ευρώ κερδών από τα ελληνικά
ομόλογα που διακρατούν οι κεντρικές τράπεζες (βάσει της πρόσφατης συμφωνίας της
Συνόδου Κορυφής), πάλι το δημόσιο ταμείο δεν θα μπορεί να εκπληρώσει τις
υποχρεώσεις του εκεί κατά τις 20 Απριλίου και ύστερα.
Έτσι, όλα σπρώχνουν με καταλυτική δύναμη σε ένα συνολικό ξεκαθάρισμα μέσα
στον Απρίλιο. Η "βόμβα" της χρηματοδοτικής ασφυξίας έχει
ενεργοποιηθεί και ο χρονοδιακόπτης δείχνει Απρίλιο!
Δεν υπάρχει λοιπόν ούτε τετράμηνο ούτε "ανάσα", δεν υπάρχει
Ιούνιος, μόνο το άμεσο και "υπαρξιακό" δίλημμα "τρίτο μνημόνιο ή
ρήξη". Και ο χρόνος για να απαντηθεί, όχι απλώς θεωρητικά αλλά στην πράξη,
είναι ελάχιστος!
Δεν
υπάρχει "ομαλό" σενάριο!
Οι νεοφιλελεύθεροι "μαιευτήρες", έχοντας σπουδάσει το
"δόγμα του σοκ" και το "η κρίση είναι ευκαιρία" (για το
κεφάλαιο ασφαλώς), ξέρουν έναν τρόπο να ξεγεννούν μνημονιακά τέρατα: το σοκ
μιας οξείας κρίσης. Εκεί η ανασφάλεια παίρνει μεταφυσικές διαστάσεις, ο τρόμος
μεγεθύνεται, και ο φόβος του "ακόμη μεγαλύτερου κακού" είναι ασφαλής
σύμμαχος...
Ότι οι "μαιευτήρες" έχουν φορέσει την ποδιά, μας το επιβεβαίωσε
το "σοβαρό" Spiegel, με το δημοσίευμά του ότι οι αρχιεκβιαστές των
Βρυξελλών και της Φραγκφούρτης σκέφτονται ακόμη και να κλείσουν για λίγες μέρες
τις ελληνικές τράπεζες ώστε να πειθαναγκαστεί η ελληνική κυβέρνηση να αποδεχτεί
το τρίτο μνημόνιο - όπως ακριβώς στην Κύπρο το Μάρτιο του 2013. Το
δημοσίευμα δεν διευκρινίζει αν το "μενού" θα περιλαμβάνει, όπως και
στην Κύπρο, "κούρεμα" καταθέσεων, αλλά αν φτάσουμε εκεί, τίποτε δεν
μπορεί πλέον να θεωρείται απίθανο. Ενδεικτική είναι επίσης η αρθρογραφία για
"συμφωνημένη" έξοδο από το ευρώ...
Τέλος, αλλά όχι έσχατο, το εκβιαστικό δίλημμα "Τρίτο μνημόνιο ή
Grexit", για την κυβέρνηση με κορμό τον ΣΥΡΙΖΑ ισοδυναμεί με το δίλημμα αν
προτιμά να ανατραπεί με "βελούδινο" τρόπο ή με ένα
"πραξικόπημα". Στους δανειστές δεν αρκεί ένας συμβιβασμένος ΣΥΡΙΖΑ -
θέλουν να ανατρέψουν αυτή την κυβέρνηση, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο! Άρα, τα
σχέδια των δανειστών παραπέμπουν και σε πολιτικά "ανώμαλες"
καταστάσεις.
Όλα αυτά προφανώς δεν παραπέμπουν σε κανενός είδους "ομαλότητα"
όσον αφορά τις εξελίξεις - και αυτό άσχετα από τις δικές μας προθέσεις και
άσχετα από το πώς θα απαντηθούν τα διλήμματα. Και καλό είναι να μη βαδίζουμε
χαρούμενοι προς το ναρκοπέδιο βλέποντάς το σαν λιβάδι για περίπατο.
Ρήξη
ίσον "Κοσοβοποίηση";
Στην κυβέρνηση αλλά και σε τμήματα της προεδρικής πλειοψηφίας του ΣΥΡΙΖΑ
το ενδεχόμενο της ρήξης ταυτίζεται προπαγανδιστικά είτε με την "επιστροφή
στη νεολιθική εποχή" είτε με την "κοσοβοποίηση". Ο Βαρουφάκης
ανέλαβε επ' εσχάτω, χωρίς κανείς να τον διορθώσει, να εκλαϊκεύσει την πρώτη
εκδοχή. Κάποιοι άλλοι, όχι στο προσκήνιο αλλά στο παρασκήνιο, επικαλούνται τον
κίνδυνο της "κοσοβοποίησης": κατάρρευση τραπεζών, φυγή καταθέσεων,
οξεία κρίση, τυφλές κοινωνικές αντιδράσεις, άνοδος του φασισμού, εμφύλιος!
Πραγματικά όλα αυτά δεν έχουν να ζηλέψουν τίποτε από τις περιγραφές των πιο
επιφανών εκβιαστών στο στρατόπεδο του αντιπάλου. Αν ο κ. Βαρουφάκης τα πιστεύει
όλα αυτά, πάει να πει πως δεν φαντάζεται ότι υπάρχει "φυσιολογική
ζωή" ύστερα από μια ρήξη με το σύστημα, πως στο μυαλό του το επέκεινα μιας
τέτοιας ρήξης είναι συνώνυμο με την Κόλαση του Δάντη. Ωστόσο, στην πραγματική
ζωή, η Αργεντινή επιβίωσε μιας στάσης πληρωμών (που ο κ. Βαρουφάκης δεν
διανοείται), ενώ και η Σερβία, περνώντας διά πυρός και σιδήρου ενός εμφυλίου
πολέμου (που η ίδια προκάλεσε και στο τέλος ηττήθηκε) δεν έγινε παρ' όλα αυτά
Κόσοβο - Κόσοβο έγινε μόνο το ίδιο το... Κόσοβο. Και, παρ' όλα αυτά, τα μυαλά
κάποιων έχουν πλημμυρίσει με μεταφυσικό φόβο για τις συνέπειες μιας ρήξης με
τους δανειστές, τόσο ώστε να ισχυρίζονται στα σοβαρά ότι η Ελλάδα του ΟΟΣΑ και
της Ευρωζώνης θα γίνει Κόσοβο έστω και μόνο επειδή οι διαπραγματεύσεις με τους
δανειστές θα οδηγήσουν σε ρήξη...
Ότι μια ρήξη με τους δανειστές και με το σύστημα δεν είναι απλός
περίπατος, ότι θα απαιτήσει αγώνες και θυσίες, αυτό είναι βέβαιο, αλλά μην
περάσουμε από τη θυματοποιημένη Αριστερά που είναι τιμή της να αγωνίζεται, να
θυσιάζεται και πάντα να ηττάται, στην Αριστερά που είναι αποφασισμένη να ζήσει
αιώνια στην καπιταλιστική βαρβαρότητα επειδή η ρήξη με αυτήν δεν μοιάζει με
πάρτι και θα απαιτήσει θυσίες...
Αλλά το θέσφατο ότι έξω από την Ευρωζώνη δεν υπάρχει ζωή παρά μόνο
"Κόσοβο" και ότι η ζωή έξω από τον καπιταλισμό θα μοιάζει με μια
φρικιαστική κόλαση, δεν συνιστά παρά την πιο επιθετική υπεράσπιση και
απολογητική του καπιταλισμού και τη μεγαλύτερη περιφρόνηση για το σοσιαλισμό
και τις αξίες της Αριστεράς.
Κατάρρευση
τραπεζών και στάση πληρωμών:
ο διπλός
εκβιασμός και η απάντηση
Για έναν στοιχειωδώς προσεκτικό παρατηρητή είναι φανερό ότι τα βασικά
όπλα εκβιασμού εκ μέρους των δανειστών είναι οι τράπεζες (απειλή κατάρρευσης
όταν ο Ντράγκι κλείσει τη στρόφιγγα της παροχής ρευστότητας) και τα
τοκοχρεολύσια (στάση πληρωμών του Δημοσίου προς τους δανειστές λόγω διακοπής
της χρηματοδότησης... από τους δανειστές). Υπάρχουν απαντήσεις σε αυτές τις δύο
βασικές απειλές, σε αυτά τα δύο θεμελιώδη όπλα εκβιασμού; Ασφαλώς και υπάρχουν!
Για το ζήτημα της στάσης πληρωμών στα τοκοχρεολύσια του δημόσιου χρέους, η
απάντηση είναι ακριβώς η στάση πληρωμών! Το "ουκ αν λάβοις παρά του μη
έχοντος". Που μάλιστα έχει ισχυρά στοιχεία νομιμοποίησης ακόμη και με
αστικούς όρους, αφού είναι οι δανειστές που προκαλούν συνειδητά τη
χρηματοδοτική ασφυξία. Έχοντας έστω και μικρό πρωτογενές πλεόνασμα, ο προϋπολογισμός
μπορεί να καλύψει μισθούς και συντάξεις χωρίς τα δανεικά της τρόικας, οπότε από
μια στάση πληρωμών του ελληνικού Δημοσίου το πρόβλημα θα είναι όλο της άλλης
πλευράς. Ύστερα από το ελληνικό "κανόνι", και μάλιστα εντός ευρώ, οι
καπιταλιστικές αγορές θα αρχίσουν να τιμολογούν αλλιώς το αξιόχρεο της Ιταλίας,
της Ιρλανδίας, της Πορτογαλίας, του Βελγίου, της ίδιας της Γαλλίας... Η
ελληνική κυβέρνηση δεν χρειάζεται καν να διαγράψει μονομερώς το χρέος: αρκεί η
στάση πληρωμών στα τοκοχρεολύσια και η διατύπωση επίσημου αιτήματος για
διαγραφή του μεγαλύτερου μέρους του χρέους - η διαβρωτική για την Ευρωζώνη
δύναμη από μια τέτοια στάση θα είναι τεράστια. Μάλιστα, σε αυτή την περίπτωση
οι δανειστές δεν μπορούν καν να απαντήσουν κινώντας κάποιες διαδικασίες για
αποπομπή της Ελλάδας από την Ευρωζώνη και την Ε.Ε. - το πρόβλημα είναι όλο δικό
τους!
Ναι,
αλλά τότε ο Ντράγκι θα κλείσει τη στρόφιγγα της ρευστότητας, και οι τράπεζες θα
καταρρεύσουν, έρχεται ο αντίλογος. Αυτή είναι λοιπόν η πραγματική απειλή.
Υπάρχει απάντηση σε αυτήν; Υπάρχει. Και τα εμπόδια για να την εφαρμόσουμε είναι
μόνο ταξικά!
Όλο το πρόβλημα με τις τράπεζες είναι οι καταθέσεις, τα δάνεια και η
μεταξύ τους σχέση. Οι καταθέσεις έχουν μια διπλή και αντιφατική υπόσταση: Με
αυτές οι τράπεζες χρηματοδοτούν νοικοκυριά και επιχειρήσεις, ενώ ταυτόχρονα
αποτελούν διαρκή απαίτηση των καταθετών από τις τράπεζες. Από τη στιγμή που
γίνονται δάνεια, οι καταθέσεις δεν υπάρχουν λοιπόν σε κάποιο θησαυροφυλάκιο σε
μορφή ρευστού έτοιμες προς αξιοποίηση. Έχουν πάρει τη μορφή απαιτήσεων των
τραπεζών από αυτούς στους οποίους τις δάνεισαν - ξανά νοικοκυριά και
επιχειρήσεις. Όταν τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις σαν δανειζόμενοι των
τραπεζών δεν μπορούν να εξυπηρετήσουν τα δάνειά τους, τότε τα νοικοκυριά και οι
επιχειρήσεις σαν καταθέτες κινδυνεύουν να χάσουν τις καταθέσεις τους. Σε μια
ρήξη λοιπόν με τους δανειστές (στάση πληρωμών), οι τράπεζες θα βρεθούν σε μια
διπλή πίεση: στην "έκρυθμη" κατάσταση που θα δημιουργηθεί, οι
επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά από τη μια θα παγώσουν σε μεγαλύτερη από τη
σημερινή έκταση την εξυπηρέτηση των δανείων τους, ενώ από την άλλη θα
αυξήσουν σε μεγαλύτερη από τη συνηθισμένη έκταση την ανάληψη των καταθέσεών
τους ή θα τις μεταφέρουν στο εξωτερικό σε μαζική κλίμακα.
Μοιάζει
αδύνατο να ξεφύγει κανείς από αυτή την παγίδα, εκτός αν εφραρμόσουμε ταξικά
κριτήρια. Αν καταλάβουμε δηλαδή ότι τόσο τα δάνεια όσο και οι καταθέσεις
διαφορίζονται ταξικά.
Τα δάνεια, προκειμένου για τα νοικοκυριά
αφορούν είτε υψηλά εισοδηματικά στρώματα (τους "πλούσιους") είτε τον
κόσμο της εργασίας, ενώ προκειμένου για τις επιχειρήσεις αφορούν είτε μεγάλες -
κερδοφόρες επιχειρήσεις είτε κατεστραμμένους μικρομαγαζάτορες. Οι δε καταθέσεις
είναι προϊόν είτε μισθού (καταθέσεις εργαζομένων) είτε κερδών. Φυσικά πρόκειται
για μια εικόνα "σε τελική ανάλυση", που πρέπει να εκλεπτυνθεί με
επιμέρους προσδιορισμούς και υποκατηγορίες, αλλά μας δίνει ένα βασικό
μπούσουλα.
Όταν λοιπόν οι τράπεζες βρεθούν στη διπλή μέγγενη, μπορούν και πρέπει να
ληφθούν μέτρα έκτακτης ανάγκης που θα έχουν διπλό στόχο: από τη μια να σώσουν
τις καταθέσεις που αποτελούν προϊόν του μισθού της εργασίας ή εισόδημα
αυτοαπασχολούμενων ελεύθερων επαγγελματιών και μικροαστών, από την άλλη να
επιβάλλουν την αποπληρωμή των δανείων τους σε επιχειρήσεις (ιδιαίτερα τις
μεγάλες και κερδοφόρες) και υψηλά εισοδηματικά στρώματα.
Για να
επιτευχθούν αυτοί οι στόχοι, πρέπει να ληφθούν μέτρα "έκτακτης
ανάγκης":
1. Άμεση
απαγόρευση εξόδου κεφαλαίων από τη χώρα: Ώστε οι
καταθέσεις-προϊόν κερδών να μη διαφύγουν από τη χώρα.
2.
Επιβολή πλαφόν στις αναλήψεις καταθέσεων: Ένα μέτρο που προφανώς
δεν θα πλήξει τους μικροκαταθέτες και τους μισθοσυντήρητους.
3. Αναγκαστική
δέσμευση τμήματος των υψηλών καταθέσεων: Κατά προτίμηση με άμεση βαριά
φορολόγηση, αλλά έστω με ανταλλαγή μεγάλου μέρους τους με πενταετή ομόλογα του
ελληνικού Δημοσίου. Θα πρόκειται για έκτακτη εισφορά επί των συσσωρευμένων
κερδών.
4. Μέτρα
για να πληρώσουν οι ιδιώτες μέτοχοι και οι ομολογιούχοι: Συγκέντρωση
του σάπιου ενεργητικού των τραπεζών σε "κακή" τράπεζα (bad bank) και
μετατροπή του μετοχολογίου των ιδιωτών μεγαλομετόχων σε κοινές μετοχές της
"κακής" τράπεζας. Η αντίθετη ακριβώς πρακτική από αυτήν που
ακολούθησαν οι μνημονιακές κυβερνήσεις, οι οποίες φόρτωσαν το σάπιο ενεργητικό
στο Δημόσιο και πούλησαν έναντι πινακίου φακής τις υγιείς τράπεζες στον Σάλλα
και στους ομοίους του.
5.
Σεισάχθεια: Διαδικασία εκκαθάρισης-ρύθμισης των
"κόκκινων δανείων", πάλι με ταξικό κριτήριο, ανάλογα αν είναι δάνεια
προς επιχειρήσεις (ιδιαίτερα μεγάλες και κερδοφόρες), προς νοικοκυριά με υψηλά
εισοδήματα και περιουσιακά στοιχεία ή προς εργαζομένους, μισθοσυντήρητους,
συνταξιούχους ή ανέργους.
Όλα αυτά μπορούν να γίνουν με το "γράμμα του νόμου", αν
κηρυχτούν οι ελληνικές τράπεζες σε διαδικασία bail-in, δηλαδή εκκαθάρισης.
Εξάλλου, έχουν γίνει στην Κύπρο (το πρώτο, το δεύτερο και το τρίτο), στη
Σουηδία της δεκαετίας του '90 το τέταρτο, είναι σε συζήτηση το πέμπτο, ενώ τα 4
πρώτα, σαν δυνατότητες και όχι με τον τρόπο που τα προτείνουμε εδώ,
προβλέπονται από τη διαδικασία του bail-in στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής
τραπεζικής εποπτείας.
Είναι
όμως προφανές ότι τίποτε από αυτά δεν μπορεί να γίνει αν η κυβέρνηση δεν
αποκτήσει άμεσα τον έλεγχο των τραπεζών (πάνω απ' όλα), του ΤΧΣ και της ΤτΕ,
που σημαίνει να τοποθετήσει εδώ και τώρα τις δικές του διοικήσεις, όχι
διαλέγοντας από το ψηλό ράφι των ανακυκλούμενων "στελεχών της αγοράς"
αλλά από στελέχη αφοσιωμένα σε μια πολιτική ταξικής μονομέρειας! Και
είναι επίσης προφανές ότι και μόνο η απόπειρα να αποκτηθεί αυτός ο έλεγχος
συνιστά τον... ορισμό της "μονομερούς ενέργειας", αφού ο κ. Ντράγκι
θεωρεί "μονομερείς" ενέργειες όχι απλώς το να παραμείνει ο Στουρνάρας
στη θέση του, αλλά και να κάνει η ελληνική κυβέρνηση τις δικές της επιλογές στη
διοίκηση των τραπεζών.
Όμως, ούτως ή άλλως ένα σχέδιο ρήξης απαιτεί πολλά περισσότερα από τη
γενναιότητα να κάνουμε τέτοιου είδους "μονομερείς" ενέργειες...
Το
ζήτημα του νομίσματος: η μάχη με τους
"έξω" και η μάχη με τους "μέσα"
Οι πρόσφατες εξελίξεις θα έπρεπε να είναι αρκετές για να απεγκλωβιστεί
μια και καλή η Αριστερά από το "φετιχισμό του νομίσματος". Τι μας
δίδαξαν οι μετεκλογικές εξελίξεις; Ότι η συμμετοχή στην Ευρωζώνη, αλλά
και στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αποτελούν εμπόδιο μόνο όταν είσαι αποφασισμένος να
ασκήσεις μια πολιτική κατάργησης των μνημονίων και ανατροπής της λιτότητας. Στις
σχεδόν 50 μέρες ύστερα από τις εκλογές, έγινε ένα άλμα στη συνείδηση των
ανθρώπων: κατάλαβαν ότι κατάργηση των μνημονίων και ανατροπή της λιτότητας
χωρίς ρήξη και σύγκρουση με την Ευρωζώνη δεν είναι εφικτή. Είναι καιρός και η
Αριστερά να καταλάβει αυτή τη σχέση: είναι η εφαρμογή μιας ταξικής πολιτικής
που κάνει αναπόφευκτη τη ρήξη με την Ευρωζώνη, και είναι μέσα από μια τέτοια
διαδρομή που αυτή η ρήξη πρέπει να ενδιαφέρει την Αριστερά. Διότι κάλλιστα θα
μπορούσε να υπάρξει ρήξη με την Ευρωζώνη από μια σκοπιά "εθνική" και
όχι ταξική, όπως θα δούμε παρακάτω.
Οι
"μέσα" και οι "έξω"
Δεν είναι όμως μόνο αυτό: η ρήξη με τους "έξω" (με τους
δανειστές, με την Ευρωζώνη), αν πρόκειται να γίνει με στόχο να καταργήσουμε τα
μνημόνια και να ανοίξουμε το δρόμο για την ανατροπή της λιτότητας, προϋποθέτει
και συνεπάγεται ταυτόχρονα ρήξη και με τους "μέσα", δηλαδή με την
ελληνική αστική τάξη. Πότε η ελληνική κυβέρνηση θα κέρδιζε τον κόσμο με το
μέρος της σε μια ρήξη με την Ευρωζώνη; Μόνο αν υλοποιούσε αποφασιστικά το
πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης, μόνο όταν συντηρούσε και ενίσχυε το κλίμα ελπίδων,
ενθουσιασμού και αγωνιστικής στράτευσης της πρώτης μετεκλογικής περιόδου, πριν
αρχίσουν οι υποχωρήσεις που οδήγησαν στην αναστολή ουσιαστικά του προγράμματος
της Θεσασαλονίκης. Μόνο, δηλαδή, αν υλοποιούσε πολιτικές ταξικής μονομέρειας
υπέρ της εργατικής τάξης και των φτωχών λαϊκών στρωμάτων.
Όμως τέτοιες
πολιτικές σημαίνουν πρώτα απ' όλα σύγκρουση με τους "μέσα": με
το αστικό μνημονιακό πολιτικό σύστημα και τα κόμματά του, με το "βαθύ
κράτος" του, με τους Έλληνες καπιταλιστές οι οποίοι δεν θέλουν να χάσουν
ό,τι κέρδισαν στα 5 χρόνια των μνημονίων.
Από αυτή την άποψη, η κυβέρνηση με κορμό τον ΣΥΡΙΖΑ έπραξε -δυστυχώς-
ακριβώς αντίθετα: ξεκίνησε -χωρίς καμία προφανή πίεση- με γενναία προκαταβολή
πράξεων "καλής θέλησης" προς την ελληνική αστική τάξη και τη
μνημονιακή-αστική εξουσία. Τοποθέτησε στα κρίσιμα κυβερνητικά και κρατικά πόστα
συστημικά στελέχη (Βαρουφάκης, Καμμένος, Μάρδας, Σαγιάς, Κοτζιάς, Σπίρτζης στην
κυβέρνηση), Παυλόπουλος στην προεδρία της Δημοκρατίας, Ρουμπάτης στην ΕΥΠ,
Ρουμελιώτης στο ΤΧΣ, Καραμούζης και Χριστοδουλάκης στις τράπεζες, σημιτικά και
γενικότερα ΠΑΣΟΚικά στελέχη σε καίριες κρατικές θέσεις. Έστειλε έτσι
ένα μήνυμα στην ελληνική αστική τάξη ότι δεν θα θίξει τους κρίσιμους κρίκους
του συστήματός της, αλλά και στους δανειστές ότι έρχεται να διαπραγματευτεί με
καλή διάθεση για έναν "έντιμο συμβιβασμό".
Στη συνέχεια, όταν οι δανειστές διέλυσαν τις αυταπάτες για "έντιμο
συμβιβασμό", βρέθηκε πιεζόμενη τόσο από τα μέσα όσο και από τα έξω, ενώ
είχε παραχωρήσει ασυλλόγιστα κρίσιμους κρίκους άσκησης πολιτικής στον
αντίπαλο.
Μνημόνια
και ευρώ
Η συμμετοχή στην Ευρωζώνη είναι στρατηγική επιλογή της ελληνικής αστικής
τάξης. Τα μνημόνια, δηλαδή η ακραία λιτότητα, επίσης. Στα χρόνια της κρίσης η
ελληνική αστική τάξη έμαθε να θεωρεί αυτά τα δύο ταυτόσημα. Υιοθέτησε τα
μνημόνια όχι εξαιτίας της συμμετοχής στην Ευρωζώνη, αλλά αξιοποιώντας αυτή τη
συμμετοχή. Διότι η συμμετοχή στην Ευρωζώνη, της εξασφαλίζει τη συμμαχία και τη
στήριξη ώστε να θωρακίζεται απέναντι στον "εσωτερικό εχθρό" και να
επιβάλλει πιο αποτελεσματικά τις πολιτικές ακραίας λιτότητας. Σε όλες τις
μεγάλες κρίσεις και τις κρίσιμες καμπές, η αστική τάξη αναζητεί στηρίγματα στο
ιμπεριαλιστικό στρατόπεδο για να περάσει την τρικυμία όσο πιο ανώδυνα γίνεται.
Τα
μνημόνια δεν συνιστούν μια παραχώρηση της ελληνικής αστικής τάξης στους
ιμπεριαλιστές της Ευρωζώνης, αλλά αντίθετα είναι ο καταστατικός χάρτης των
συμφερόντων τόσο της ελληνικής αστικής τάξης όσο και των δανειστών. Η
μείωση του κατώτατου μισθού και γενικότερα του κόστους εργασίας, η διάλυση των
εργασιακών σχέσεων, η διάλυση του κοινωνικού κράτους και το πετσόκομμα των
κοινωνικών δαπανών, δεν εξασφαλίζουν μόνο πόρους για τους τοκογλύφους δανειστές
αλλά και κέρδη για το ελληνικό κεφάλαιο και γενναίο "μέρισμα" για την
αφρόκρεμα της πολιτικο-επιχειρηματικής διαπλοκής.
Το να αμφισβητηθεί η συμμετοχή στο ευρώ αλλά να εξασφαλιστεί η λιτότητα
εκτός ευρώ, αξιόλογα τμήματα της αστικής τάξης θα μπορούσαν να το συζητήσουν ή
και να το ανεχτούν υπό τη μορφή μιας συμφωνημένης και
"συντεταγμένης", ίσως και προσωρινής, εξόδου από το ευρώ. Αλλά
το να αμφισβητηθεί η συμμετοχή στην Ευρωζώνη εξαιτίας της εφαρμογής μιας
πολιτικής ανατροπής της λιτότητας, θα το πολεμήσει με όλα τα μέσα. Για
την ελληνική αστική τάξη μνημόνια (δηλαδή πολιτικές ακραίας λιτότητας) και ευρώ
είναι οι δύο όψεις της ίδιας στρατηγικής επιλογής.
Για να καταργήσουμε τα μνημόνια και να ανατρέψουμε τη λιτότητα, θα
έρθουμε σε αναπόφευκτη σύγκρουση όχι μόνο με την Ευρωζώνη, αλλά εξίσου και με
την ελληνική αστική τάξη.
Συμφωνημένη
έξοδος από το ευρώ;
Ο Κώστας Λαπαβίτσας, όπως και στην περίπτωση της Κύπρου την άνοιξη του
2013, επαναφέρει την πρότασή του για συμφωνημένη έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ.
Στόχος, "να μη στάξει αίμα στο χαλί" όπως ειπώθηκε. Τι σημαίνει αυτό
για την ιμπεριαλιστική Ευρωζώνη, είναι προφανές: να παραμείνει άθικτο το
πλαίσιο των δεσμεύσεων για την αποπληρωμή του χρέους και να αποφευχτούν οι
αναταράξεις για το ευρωσύστημα, ίσως με τη στήριξη του νέου εθνικού νομίσματος
(δραχμή) για ένα μεταβατικό διάστημα ώστε να μην υποτιμηθεί βίαια (να
υποτιμηθεί, ας πούμε, "μόνο" 30% και όχι 70%). Τα υπόλοιπα θα τα
αναλάβει η καπιταλιστική κρίση και ο ελληνικός καπιταλισμός, και θα πάμε σε
ακραία λιτότητα εκτός ευρώ. Ή μήπως φανταζόμαστε ότι η Ευρωζώνη και οι
δανειστές, αυτοί οι ίδιοι που αρνούνται έναν "έντιμο συμβιβασμό"
εντός ευρώ, θα χρηματοδοτήσουν την ανατροπή της λιτότητας εκτός ευρώ; Για να
στείλουν ποιο μήνυμα; Ότι όλοι μπορούν να φεύγουν από την Ευρωζώνη ανατρέποντας
τη λιτότητα και παίρνοντας σαν μπόνους τη στήριξη του εθνικού τους νομίσματος
από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα;
Εναλλακτικό
σχέδιο, σημαίνει σχέδιο "έκτακτης ανάγκης"
Το εναλλακτικό σχέδιο που χρειαζόμαστε, λοιπόν, είναι ένα σχέδιο που
ξεκινώντας από την κατάργηση των μνημονίων και την ανατροπή της λιτότητας,
οργανώνει την αναπόφευκτη ρήξη με την Ευρωζώνη αλλά και με το μνημονιακό-αστικό
σύστημα στην Ελλάδα.
Η υλοποίηση μιας πολιτικής αντι-λιτότητας σημαίνει μέτρα γενναίας
αναδιανομής του εισοδήματος, τα μέτρα "έκακτης ανάγκης" για τις
τράπεζες σημαίνουν σύγκρουση με τα συμφέροντα των τραπεζιτών και της
"αφρόκρεμας" των Ελλήνων καπιταλιστών, τα απαραίτητα μέτρα για να
εξασφαλιστεί επάρκεια φαρμάκων και καυσίμων, εξασφάλισης των εισαγωγών κ.λπ. θα
θίξουν αναπόφευκτα τα αντίστοιχα καπιταλιστικά μονοπώλια, η αντίδραση της
ελληνικής αστικής τάξης σημαίνει ότι θα αρχίσει ο αγώνας για την πραγματική
εξουσία αλλιώς μια αριστερή κυβέρνηση που θα εφαρμόζει ένα τέτοιο πρόγραμμα θα
ανατραπεί, ο αγώνας για την εξουσία σημαίνει ότι πρέπει να θιγούν αποφασιστικά
οι σκληροί μηχανισμοί του "βαθέος κράτους" κ.λπ. κ.λπ.
Το εναλλακτικό σχέδιο, λοιπόν, δεν είναι παρά ένα σχέδιο "έκτακτης
ανάγκης" για τα συμφέροντα των εργαζομένων και ενάντια στο κεφάλαιο. Δεν
υπάρχουν "έξυπνες μηχανικές" που είναι ουδέτερες ταξικά. Οποιαδήποτε
διολίσθηση προς ταξικά "ουδέτερες" λύσεις, οδηγεί αναπόφευκτα σε καταστάσεις
έκτακτης ανάγκης ενάντια στην εργατική τάξη και τα φτωχά λαϊκά στρώματα.
Σε αυτό το πλαίσιο, δεν ξεκινάμε από το νόμισμα αλλά καταλήγουμε
σε αυτό. Ξεκινάμε από την υλοποίηση ταξικών πολιτικών, που μόνο αυτές
μπορούν να προσανατολίσουν σωστά την πολιτική μας και να συσπειρώσουν την
εργατική τάξη και τα φτωχά λαϊκά στρώματα σε ένα σχηματισμό μάχης. Και με
δεδομένο αυτό, παίρνουμε και όποιο μέτρο είναι αναγκαίο σε οποιοδήποτε τομέα -
και στο νομισματικό. Και επειδή εκτός από το να συγκροτήσουμε ένα ταξικό μέτωπο
στο εσωτερικό, μας ενδιαφέρει ταυτόχρονα και εξίσου ένα κίνημα διεθνούς
αλληλεγγύης στα ιμπεριαλιστικά μετόπισθεν και η ανάπτυξη στο μέγιστο βαθμό του
διεθνούς "ντόμινο", δεν βιαζόμαστε για την επιστροφή στο εθνικό
νόμισμα, αλλά κερδίζουμε χρόνο κ.λπ. Γιατί το νόμισμα δεν είναι φετίχ για την
Αριστερά, ούτε θετικά (πάση θυσία στο ευρώ) ούτε αρνητικά
("προκαταβολική" έξοδος, που ανακηρρύσει το νόμισμα σε θεμέλιο λίθο
μιας εναλλακτικής ταξικής στρατηγικής). Για τον ίδιο βέβαια λόγο (το νόμισμα δεν
είναι αρνητιικό φετίχ), ύστερα από ένα τέτοιο μεταβατικό διάστημα, δεν θα
πρέπει να υπάρχει κανένας δισταγμός για επιστροφή στο εθνικό νόμισμα.
Η
απάντηση λοιπόν είναι ταξική και διεθνιστική και όχι νομισματική! Είναι ένα
μεταβατικό σχέδιο και πρόγραμμα για το σοσιαλισμό! Όλες οι "λύσεις"
που φαντάζουν πιο εύκολες, είναι στην πραγματικότητα και αδιέξοδες και πιο
"αιματηρές"!
*μέλος της ΚΕ ΣΥΡΙΖΑ, οικονομολόγος, δημοσιογράφος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου