Σπύρος Μαρκέτος: “Ο φασισμός δεν είναι μια ιδεολογία”

Σπ. Μαρκέτος
καθηγητής ΑΠΘ

Ο φασισμός πρέπει να καταπολεμηθεί μαζικά και στο δρόμο. Είναι μεγάλο πολιτικό λάθος η αδιαφορία των αριστερών ηγεσιών και γενικά των προοδευτικών δημοκρατικών ανθρώπων απέναντι στην αντιμετώπισή του. Στις εποχές που βρίσκεται σε κρίση ο καπιταλισμός δεν μπορεί ο κρατικός μηχανισμός να αντιπαρατεθεί με μια αριστερά που μαζικοποιείται και αρχίζει πλέον να τον απειλεί. Χρειάζεται ένα μαζικό κίνημα για να χτυπήσει το μαζικό κίνημα. Αυτό...υπόσχεται να τους προσφέρει ο φασισμός.

Όταν μιλάμε για φασισμό πρέπει να ξέρουμε ότι δεν μιλάμε για όλη την άκρα δεξιά. Ιδιαίτερα επικίνδυνοι είναι αυτοί που προσπαθούν να στήσουν ένα μαζικό κίνημα. Ένα κίνημα που δανείζεται τις οργανωτικές μεθόδους και συχνά και αρκετά από τα συνθήματα της Αριστεράς, για να χτυπήσει την Αριστερά. Αυτό είναι που κατάφερε ο Μουσολίνι και ο Χίτλερ στις αρχές του 20ου αιώνα και αυτό το οποίο επιδιώκουν κάποια φασιστικά κινήματα και σήμερα. Ο δρόμος για να το πετύχουν είναι στρωμένος με αίμα και πρώτα των πιο αδύναμων. Δεν είναι κατ’ ανάγκη κάποιος συγκεκριμένος ο “εχθρός” τους. Αυτό που πουλάνε σήμερα είναι η ισλαμοφοβία.

Τι είναι ο φασισμός; Η διαφορά από την συντηρητική άκρα δεξιά είναι ότι εκείνη προσπαθεί να αποκινητοποιήσει τον πληθυσμό. Θέλει έναν πληθυσμό που θα βλέπει Big Brother, θα πηγαίνει στη δουλειά του και δεν θα ασχολείται με την πολιτική παραπέρα. Ο φασισμός αντίθετα θέλει έναν πληθυσμό κινητοποιημένο αλλά για τους αντιδραστικούς του στόχους.

Η λογική του φασισμού είναι μια λογική διαρκούς κλιμάκωσης της σύγκρουσης. Ας πάρουμε για παράδειγμα τους αλήτες της Χρυσής Αυγής. Ξεκινάνε από κάπου, ελέγχουν τον Άγιο Παντελεήμονα και η λογική τους είναι: δίνουμε μια επόμενη μάχη, μετά δίνουμε μια ακόμη αν κερδίσουμε. Διαρκώς δυναμώνουμε όσο κερδίζουμε. Δε συμβαίνει κάτι τετοιο στην Ελλάδα του 2011 χάρη στη δική μας αντίσταση αλλά μιλάμε για άλλες περιπτώσεις που εμφανίστηκαν ιστορικά. Δυναμώνουν όσο κερδίζουν και διαρκώς αυξάνουν τους στόχους τους. Ο Χίτλερ πήρε την εξουσία στη Γερμανία και τη χρησιμοποιεί για να επιτεθεί σε διάφορες χώρες γύρω από τη Γερμανία.

ΜάθημαΠοιο είναι το πρόβλημα με αυτή τη λογική των φασιστών; Ότι πρώτον δημιουργεί αντισυσπειρώσεις και δεύτερον κάποια στιγμή σκοντάφτεις σε αυτόν που είναι δυνατότερος από σένα. Αυτή η λογική της πυγμής που έχει ο φασισμός ακριβώς γιατί δεν έχει ιδέες είναι αυτοκαταστροφική. Και αυτό ήταν ένα πολύ σκληρό μάθημα που πήραν τον 20ο αιώνα οι αστικές τάξεις.

Επομένως δεν τους είναι εύκολο να πουν ότι κάθομαι στο ίδιο τραπέζι με τη Χρυσή Αυγή. Αλλά ούτε και στο Μεσοπόλεμο τον ήθελαν τον Χίτλερ ή το Μουσολίνι. Διάφοροι πατρίκιοι, βιομήχανοι και βασιλιάδες εκείνης της εποχής τούς καταπεριφρονούσαν, όμως κάποια στιγμή τους χρειάστηκαν. Μέσα από μια αδήριτη λογική καταστάσεων κάθε φορά που είχαν να διαλέξουν ανάμεσα σε μια λύση που θα έφερνε στο προσκήνιο την Αριστερά ή τους φασίστες, αβίαστα διάλεγαν τους δεύτερους. Προτιμάνε τους φασίστες από τους αριστερούς και αυτή φαίνεται να είναι και η λογική της ελληνικής άρχουσας τάξης σήμερα.

Ο φασισμός δεν είναι μια ιδεολογία. Πολλές φορές γίνεται αυτή η σύγχυση. Κατά τη δική μου άποψη και σύμφωνα με τους σημαντικότερους ιστορικούς του φασισμού, δεν πρόκειται για ιδεολογία γιατί χρησιμοποιεί εργαλειακά τις ιδέες. Θα πάρει από τον περίγυρο κάθε ιδέα που μοιάζει να έχει απήχηση, που φαίνεται να πουλάει. Μετά όταν δεν πουλάει πια ή όταν τους γελοιοποιεί, την ξεσκαρτάρουν και δεν έχουν κανένα πρόβλημα. Για το φασισμό η ιδέα είναι καλή όσο σε βοηθάει να κινηθείς προς την εξουσία. Έτσι και δεις ότι σου προκαλεί προβλήματα την πετάς, την ξεφορτώνεσαι χωρίς προβλήματα. Αν δείτε τα προγράμματα του Χίτλερ και του Μουσολίνι όταν φτιάχνανε τα κόμματά τους θα βρείτε τρομερά αριστερά στοιχεία. Δεν είχανε κανένα πρόβλημα, τα πέταξαν όταν είδαν ότι αυτά τους προκαλούσαν δυσκολίες στις σχέσεις τους με τους καπιταλιστές, τους βασιλιάδες, το Βατικανό κλπ.

ΕκμετάλλευσηΗ μεγάλη διαφορά της φασιστικής κριτικής στον καπιταλισμό, που την ακούμε και σήμερα, είναι ότι ποτέ δεν κάνει λόγο για εκμετάλλευση. Και αυτό είναι κάτι που πρέπει διαρκώς να το προβάλλουμε. Αυτό πρέπει να το επαναλαμβάνουμε όταν συζητάμε με κόσμο που είναι μπερδεμένος. Ο φασισμός δεν είναι κατά της εκμετάλλευσης και κατά του καπιταλισμού, αλλά ρητορικά εναντίων κάποιον πολιτισμικών του όψεων.

Ο φασισμός είναι ένα πολιτικό κίνημα. Ο κοινός παρανομαστής όλων των φασιστικών κινημάτων είναι η στερέωση του καπιταλιστικού συστήματος στις στιγμές κρίσης, χρησιμοποιώντας όχι ιδέες αλλά πολιτικά πάθη. Εξαπλώνεται στους λαούς μετά από πολύ σκληρές δοκιμασίες, πολέμους, οικονομικές κρίσεις και τα χρησιμοποιεί για να προβάλει μια αντισταθμιστική λατρεία της ενότητας, χρησιμοποιώντας βία σε βάρος κάποιον που θεωρούν ότι προσβάλλουν αυτή την ενότητα του έθνους και από τη στιγμή που παίρνουν την κρατική εξουσία κλιμακώνουν τη σύγκρουση.