ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ- Αίγυπτος: Η Επανάσταση πρέπει να είναι διαρκής

συνέντευξη του Μοχάμεντ Χασάν Χαλίν

Ο Θανάσης Θεοδώρου, ο Δημήτρης Παπανικολόπουλος, η Μαρίνα Παπανικολοπούλου και ο Βασίλης Ρόγγας βρέθηκαν πριν δεκαπέντε μέρες στο Κάιρο, και ήρθαν σε άμεση επαφή με το κλίμα της προεκλογικής περιόδου. Την προπαραμονή των εκλογών συνάντησαν σ’ ένα από τα παλιότερα και πιο κεντρικά καφέ του Καΐρου τον Mohamed Hassan Khalin, καρδιολόγο και ιδρυτικό μέλος του Σοσιαλιστικού Κόμματος της Αιγύπτου. Τα «Ενθέματα» φιλοξενούν σήμερα την ενδιαφέρουσα συζήτηση που είχαν μαζί του...

Ξεκινώντας, θα θέλαμε να μας κάνετε μια αναδρομή στις συνθήκες που επικρατούσαν στην Αίγυπτο πριν την επανάσταση.
Ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά της αιγυπτιακής επανάστασης είναι η εναντίωση στη νεοφιλελεύθερη πολιτική. Η Αίγυπτος είχε υιοθετήσει νεοφιλελεύθερες πολιτικές από το 1974 – πρόκειται γι’ αυτό που ονομάστηκε «πολιτική ανοιχτών θυρών» στην ελεύθερη αγορά. Οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές εντάθηκαν μετά το 2002. O πρόεδρος Σαντάτ εφάρμοσε μια θεραπεία-σοκ. Τον Ιανουάριο του 1977, και λόγω αυτής της πολιτικής, οι τιμές των προϊόντων ανέβηκαν. Οι διαμαρτυρίες που ξέσπασαν ονομάστηκαν «διαδηλώσεις για το ψωμί»· τις δύο ημέρες των διαδηλώσεων, οι αρχές δολοφόνησαν 300 ανθρώπους.

* Τι έχει συμβεί την τελευταία δεκαετία; Ποιος ήταν ο ρόλος του Μουμπάρακ;
Τον Ιούλιο του 2002 ο Μουμπάρακ επισκέφθηκε τις ΗΠΑ μαζί με το γιο του, η θεσμική θέση του οποίου ήταν αυτή του προέδρου της «Αμερικανοαιγυπτιακής Επιχειρηματικής Συμμαχίας». Ο Μουμπάρακ γνωστοποίησε στους Αμερικανούς την πρόθεσή του να τον διαδεχτεί ο γιος του. Οι ιδιωτικοποιήσεις είχαν αρχίσει από το 1991, έπειτα από συμφωνία που υπογράφτηκε με το ΔΝΤ και την Παγκόσμια Τράπεζα. Εκείνη την περίοδο, όμως, προχωρούσαν αργά και οι ΗΠΑ ήθελαν την επιτάχυνσή τους.

Ποιες ήταν οι εξελίξεις στην οικονομία;
Τέσσερις μήνες αργότερα, το αιγυπτιακό νόμισμα υποτιμήθηκε κατά 60% σε σχέση με το δολάριο, και αυτό οδήγησε στην άνοδο των τιμών όλων των προϊόντων, συμπεριλαμβανομένων των απολύτως απαραίτητων ειδών διατροφής. Μέσα σε 10 μήνες το ποσοστό φτώχειας ανέβηκε περίπου κατά 7%.

Παρόλο που και τα προηγούμενα χρόνια είχαμε εκρήξεις, όπως η εξέγερση των αγροτών το 1997 ή η εξέγερση υπέρ του παλαιστινιακού λαού το 2000, το σημείο καμπής είναι το 2003. Από τότε, και καθώς προχωράμε προς το σήμερα, έχουμε συνεχώς κινηματικά γεγονότα που κλιμακώνουν την ένταση.

Το Δεκέμβριο του 2003 ακούστηκαν για πρώτη φορά συνθήματα εναντίον του Μουμπάρακ, των γιων του και των Αμερικανών. Το 2004 ο καινούργιος πρωθυπουργός και το υπουργικό του συμβούλιο ονομάστηκαν από τον Τύπο «κυβέρνηση των επιχειρηματιών». Ο υπουργός Υγείας, για παράδειγμα, ήταν ο μεγαλύτερος επενδυτής στο τομέα της υγείας και έχει στην ιδιοκτησία του όλα τα μεγάλα ιδιωτικά νοσοκομεία, ενώ ο υπουργός Τουρισμού είναι ιδιοκτήτης των μεγαλύτερων ξενοδοχειακών μονάδων. Αυτό το υπουργικό συμβούλιο ιδιωτικοποίησε μεγάλο κομμάτι του δημόσιου τομέα, κρατικές τράπεζες, τον τομέα της υγείας, τον τομέα των ασφαλίσεων, τη βιομηχανία και την παιδεία.

Οι πολίτες τι έκαναν;
Την περίοδο 2009-2010 οργανώθηκαν 3.000 απεργίες, η επανάσταση δηλαδή δεν ήρθε ξαφνικά — ήταν το κομβικό σημείο μιας μακράς διαδρομής ριζοσπαστικοποίησης. Ας προσέξουμε, κοντά σε αυτό, και την ψαλίδα μεταξύ των μισθών των υπαλλήλων — από 100 αιγυπτιακές λίρες έως 5.000.000! Φαντάζεστε, λοιπόν, την οργή του κόσμου πριν την επανάσταση.

Τι συνέβαινε στον ιδιωτικό τομέα;

Υπάρχει άμεση σχέση μεταξύ των ιδιωτικοποιήσεων και της διαφθοράς. Σκεφτείτε απλώς ότι η περιουσία της οικογένειας Μουμπάρακ είναι περίπου 70 δις. Σε κάθε μεγάλη ιδιωτικοποίηση, μέλη του υπουργικού συμβουλίου έπαιρναν προμήθεια 10 ή 20% χωρίς να φορολογούνται· σε αντάλλαγμα, οι επιχειρηματίες θα μπορούσαν να επενδύσουν με τους καλύτερους δυνατούς όρους. Η φορολογία των επιχειρήσεων κατέβηκε στο 20%, ενώ κύρια πηγή εσόδων τη φορολογία είναι οι φτωχοί.

Η επανάσταση λοιπόν ήρθε σαν λογική συνέπεια…
Βεβαίως. Όμως καμία επανάσταση δεν μπορεί να κερδίσει σε λίγες μέρες. Μπορεί να έφυγε ο Μουμπάρακ και η ελίτ γύρω από αυτόν, διασώθηκε όμως το σύστημα που τους συντηρούσε. Η επανάσταση συνεχίστηκε και μετά την πτώση του δικτάτορα στις 11 Φεβρουαρίου. Έκτοτε έχουν συμβεί τρεις μεγάλες εξεγέρσεις. Τον Μάρτιο, μετά τις διαδηλώσεις, το υπουργικό συμβούλιο που είχε αλλάξει κατά τη διάρκεια της επανάστασης του Ιανουαρίου-Φεβρουαρίου αναγκάστηκε να παραιτηθεί. Τον Απρίλιο, η διαδήλωση του ενός εκατομμυρίου οδήγησε στη σύλληψη των δύο γιων του Μουμπάρακ, στη δίκη του τελευταίου και των ανθρώπων του. Τον Ιούλιο, τέλος, διαδηλώσεις και πάλι του ενός εκατομμυρίου οδήγησαν σε περαιτέρω αλλαγές. Η τωρινή είναι η τέταρτη φάση της επανάστασης.

Ποιοι αντιπαρατίθενται σε αυτές τις εκλογές και ποιο είναι το επίδικο;
Οι αντίπαλοι στο πολιτικό πεδίο είναι από τη μια αυτοί που θέλουν να συνεχιστεί η επανάσταση και ο εκδημοκρατισμός, και από την άλλη αυτοί που δεν θέλουν. Στους δεύτερους συγκαταλέγονται και οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι, οι οποίοι οικονομικά είναι νεοφιλελεύθεροι.

Μιλήστε μας λίγο περισσότερο για τους Αδελφούς Μουσουλμάνους.
Οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι και οι Σαλαφιστές είναι οι δύο κύριες δυνάμεις που προκρίνουν την ισλαμική ατζέντα. Οι Σαλαφιστές πριν από την επανάσταση δεν επιτρεπόταν να λάβουν μέρος σε πολιτικές διαδικασίες ή να αμφισβητήσουν τη θέση του ηγέτη τους. Οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι είναι πολύ οπορτουνιστές στην πολιτική τους συμπεριφορά. Για παράδειγμα, το 2005 διαπραγματεύτηκαν με τον Μουμπάρακ το 25% των θέσεων στη Βουλή και σταμάτησαν την αντιπαράθεση μαζί του. Τα πήγαιναν πολύ καλά, μέχρι που η νεολαία τους έφτιαξε ένα στρατιωτικό τμήμα για πολεμικές τέχνες, οπότε το καθεστώς άρχισε να τους συλλαμβάνει και να τους οδηγεί στο στρατοδικείο. Επί τρία χρόνια οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι προσπαθούσαν να ξαναέρθουν σε συνεννόηση με την κυβέρνηση όπως το 2005. Συμμετείχαν, λοιπόν, στην επανάσταση μόνο και μόνο επειδή δεν μπορούσαν να κάνουν αλλιώς, αφού ο λαός ήταν στους δρόμους. Είμαστε σίγουροι ότι λαμβάνουν χρηματοδότηση από τη Σαουδική Αραβία ενώ, αν και θέλουν να φαίνονται κεντρώοι, είναι σαφές ότι ανήκουν στην άκρα δεξιά.

Και η Αριστερά; Ποιο είναι το παρελθόν της σε αυτή τη χώρα και τι κάνει σήμερα;
Τα αριστερά κινήματα είχαν πολύ σημαντική παρουσία μετά τον πόλεμο με το Ισραήλ, από το 1968 και μετά. Από τις απαρχές της πολιτικής των «ανοιχτών θυρών», στις αρχές δηλαδή της δεκαετίας του ’70, η δυναμική της αριστεράς ήταν ακόμη μεγαλύτερη. Υπήρχαν τέσσερα ή πέντε κόμματα που δεν ήταν νόμιμα, αλλά έκαναν μαζική δουλειά εκείνη την εποχή. Από το 1990 και μετά αποδυναμώθηκαν. Τις τελευταίες δύο δεκαετίες η Αριστερά δουλεύει αλλιώς. Πολλοί αριστεροί μπαίνουν μεμονωμένα σε προοδευτικές ή μη κυβερνητικές οργανώσεις, σε ομοσπονδίες που ασχολούνται με τα ανθρώπινα δικαιώματα, τα εργατικά, τα δικαιώματα των γυναικών κλπ. Η αριστερά έπαιξε πολύ σημαντικό ρόλο στην κινηματική άνοδο μετά το 2003, και φυσικά κατά τη διάρκεια της επανάστασης. Τα δύο μεγάλα κόμματα της αριστεράς, η Λαϊκή Σοσιαλιστική Συμμαχία και το Αιγυπτιακό Σοσιαλιστικό Κόμμα, που είναι πολύ πιθανό να ενωθούν μετά τις εκλογές, θέτουν σήμερα ως κύριο ζήτημα τη συνέχιση της επανάστασης εωσότου συντριβεί το σύστημα του παλαιού καθεστώτος.

Το Κομμουνιστικό Κόμμα της Αιγύπτου;
Το Κομμουνιστικό Κόμμα είναι μια πολύ μικρή ομάδα. Έχει αρκετούς αξιόλογους ηγέτες που χαίρουν σεβασμού. Όμως το πεδίο της πολιτικής δουλειάς του περιορίζεται σε κάποια εργατικά σωματεία. Δεν κάνουν δουλειά από τα κάτω, ενώ μποϋκόταραν και αυτές τις εκλογές.

* Ποιες είναι οι πολιτικές συνθήκες σήμερα στην Αίγυπτο;
Πιστεύουμε πως η επανάσταση πρέπει να είναι διαρκής. Οι 1.500 αξιωματικοί της αστυνομίας που είχαν πάρει δυσμενείς μεταθέσεις και είχαν απομακρυνθεί από το Κάιρο ξαναγύρισαν στην υπηρεσία. Στον κατώτερο μισθό προστέθηκαν ψίχουλα. Έχουμε, λοιπόν, να παλέψουμε ενάντια στους αντεπαναστάτες, τους παρακρατικούς, τους συντηρητικούς.

Πώς οραματίζεται το μέλλον της χώρας το Σοσιαλιστικό Κόμμα;
Δεν είναι δυνατόν να αναπτύξουμε σε μια σύντομη απάντηση το πλήρες πρόγραμμά μας για την αιγυπτιακή κοινωνία. Θα πω ενδεικτικά ότι, σε σχέση με την αγροτική παραγωγή, θέλουμε να δημιουργηθούν δημοκρατικοί συνεταιρισμοί των αγροτών. Θέλουμε να δοθεί το 40% του ΑΕΠ για την υγεία και την παιδεία. Θέλουμε να καθοριστεί το κατώτερο και το ανώτερο ημερομίσθιο. Το κόμμα μας έχει ερείσματα στους φοιτητές και τους καθηγητές πανεπιστημίων, στους εργαζόμενους, στους προοδευτικούς γενικά ανθρώπους. Θα δούμε πώς θα εξελιχθεί η διαδικασία του εκδημοκρατισμού. Το σίγουρο είναι ότι εμείς θα είμαστε εκεί για να την προωθήσουμε.

Τη συνέντευξη πήραν ο Θανάσης Θεοδώρου, ο Δημήτρης Παπανικολόπουλος, η Μαρίνα Παπανικολοπούλου και ο Βασίλης Ρόγγας. Δικές τους είναι και οι φωτογραφίες
ΕΝΘΕΜΑΤΑ