Σε μια προσπάθεια να εξετασθούν όλες οι πτυχές γύρω από το θέμα «ευρώ ή δραχμή» και οι πιθανές απαντήσεις που δίνονται σε αυτό, ειδικά αυτές που προσεγγίζουν το ζήτημα από μια επιστημονική σκοπιά, ο «Τ.Θ.» δημοσιεύσει μια σειρά άρθρων και συνεντεύξεων πάνω στο ζήτημα. Σήμερα, τη σκυτάλη παίρνει ο Σταύρος Μαυρουδέας (φωτογραφία), αναπληρωτής καθηγητής οικονομικών σπουδών στο πανεπιστήμιο Μακεδονίας.
Είπατε σε εκδήλωση την προηγούμενη εβδομάδα, που στάθηκε αφορμή για αυτή τη συνέντευξη, ότι όρος για τη διατύπωση μιας πρότασης διεξόδου από την κρίση, είναι η κατανόηση του χαρακτήρα της... κρίσης. Πώς φτάσαμε λοιπόν ως εδώ;
Αν αφήσουμε στην άκρη αυτή την παραμυθία περί σπατάλης, τεμπελιάς και κουτοπονηριάς των Ελλήνων, σαν το πρόβλημα να είναι στο DNA της χώρας, θα δούμε πιο προσεκτικά ότι δεν μπορεί αυτοί που έδιναν τον τόνο στο ταγκό της διαπλοκής και των πελατειακών σχέσεων, να κατηγορούν (και πολλές φορές με χυδαίο τρόπο, βλ. «μαζί τα φάγαμε») αυτόν που ακολουθούσε τα βήματα στο ταγκό, μια παραμυθία που φαίνεται να απευθύνεται σε ιθαγενείς χαχόλους. Βλέπουμε πως υπάρχει μια σειρά συνειδητών ψεμάτων γύρω από την ελληνική κρίση:
1ο: Η ελληνική κρίση είναι αυτοτελής.
2ο: η κρίση του '07 ήταν μόνο χρηματοπιστωτική, επειδή το παραξήλωσαν τα golden boys.
3ο: η κρίση φέτος ή και πέρυσι θα είχε τελειώσει και πηγαίναμε για ανάκαμψη.
Η πραγματικότητα είναι άλλη. Η ελληνική κρίση είναι κομμάτι της παγκόσμιας κρίσης. Η κρίση αφορά τον πυρήνα του συστήματος και είμαστε ακόμα στην αρχή της. Κανείς οργανισμός ή μελετητής δεν προβλέπει ανάκαμψη για το 2012. Οι μεγάλες κρίσεις, τέτοιας διάρκειας, έχουν μια χρηματοπιστωτική πλευρά, αλλά το αίτιο τους εδράζεται στην πραγματική οικονομία. Η κρίση είναι στο πυρήνα της καπιταλιστικής συσσώρευσης. Μετά εκφράστηκε στο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Βάζει σοβαρότατα προβλήματα στη λειτουργία του συστήματος. Το σύστημα δεν είναι ενιαίο, απαρτίζεται από κράτη και συνασπισμούς κρατών σε μια πυραμιδοειδή ιεραρχία. Τα πάνω πατώματα επιδιώκουν να μεταφέρουν μέρος του προβλήματος, της ζημιάς στους παρακάτω, όπως άλλωστε γίνεται και στο εσωτερικό κάθε χώρας, όπου το κόστος μεταφέρεται στους λιγότερο υπεύθυνους, τους εργαζόμενους.
Γιατί όμως τότε ξέσπασε με τέτοια ένταση στην Ελλάδα;
Οφείλεται στη διπλή διάσταση του ελληνικού προβλήματος:
1) ο ελληνικός καπιταλισμός είχε πρόβλημα στον πυρήνα, στην πραγματική οικονομία
2) διεθνής πλευρά: το πρόβλημα επιδεινώνεται από την ένταξη στην ΕΕ
Ο ελληνικός καπιταλισμός από τη γένεση του προσπαθούσε να διευρύνει το ζωτικό του χώρο, να αναβαθμιστεί στην παγκόσμια πυραμίδα, σε κάποιου τύπου σύμπραξη με δυτικοευρωπαϊκούς καπιταλισμούς. Αυτή η διεύρυνση οργανώθηκε με μεγάλες ιδέες που οδήγησαν σε καταστροφές. Η μεγάλη ιδέα τα τελευταία 30 χρονιά είναι η ένταξη στην ευρωπαϊκή ενοποίηση και οδηγεί ίσως σε μεγαλύτερη καταστροφή. Υποθηκεύεται η χώρα. Πριν την είσοδο στην κοινή αγορά και την ΟΝΕ, ο ελληνικός καπιταλισμός είχε ένα, παραδοσιακό μεν, αλλά σχετικά πετυχημένο και συνεκτικό παραγωγικό μοντέλο, που μετά την είσοδο σε ΕΕ και ΟΝΕ παρουσίασε πολλά προβλήματα και κατρακύλησε σε ανταγωνιστικότητα. Για να το αναπληρώσει εφάρμοσε διαδοχικές πολιτικές λιτότητας. Χαριστική βολή ήταν η ένταξη στο ευρώ, καθώς προστέθηκαν προβλήματα που έχουν να κάνουν με ένα σκληρό νόμισμα.
Υπήρχε βάση λοιπόν στην ελληνική κρίση. Όμως η Ελλάδα επιλέχθηκε , με σχέδιο που οργανώθηκε από τις πρόθυμες πολιτικές ηγεσίες του δικομματισμού (με προφανή ρόλο του ΠΑΣΟΚ και του Γ. Παπανδρέου), να χρησιμοποιηθεί σαν υποδειγματικός τιμωρημένος σ' όλη αυτή τη διαδικασία, για να πάρουν μηνύματα τα «γουρουνάκια» της ευρώπεριφερειας ότι οι καιροί αλλάξανε και να αποδεχθούν βάρη πέραν της κρίσης τους, βάρη και των ηγεμόνων της ΕΕ (πυρήνας χωρών γύρω από τη Γερμανία και Γαλλία). Η χωρά επιλέχθηκε καθώς ήταν η πιο ανυπάκουη, με το εργατικό κίνημα και την αριστερά να είναι δυσανάλογα σε σχέση με την υπόλοιπη δύση, ενώ μια σειρά αναδιαρθρώσεων που άλλου πέρασαν, στην Ελλάδα δεν πέρναγαν τόσο εύκολα.
Σε ότι αφορά το κοινό νόμισμα, που αρχίζει να αμφισβητείται σταδιακά, θεωρείτε ότι το ερώτημα «ευρώ ή δραχμή» είναι ψευτοδίλημμα;
Το δίλημμα αυτό προβλήθηκε πριν από μερικούς μήνες, όταν συντονισμένα, μεγάλα συγκροτήματα του τύπου και κανάλια είπαν ότι υπάρχει μια «συνωμοσία της δραχμής» και ξεσπάθωσαν λέγοντας ότι όσοι το θέτουν πρέπει να καταδικαστούν κτλ. Ξαφνικά πλέον το συζητάνε και οι ίδιοι. Κατά την ταπεινή μου γνώμη είναι υπαρκτό δίλημμα: όμως δεν είναι άσπρο ή μαύρο, έχει προϋποθέσεις, μπορεί να μπει με διαφορετικούς τρόπους εξυπηρετώντας διαφορετικά συμφέροντα. Μια χώρα πρέπει να έχει δικό της νόμισμα ώστε να κουμαντάρει τα του οίκου της κι όχι να εξαρτάται από άλλους και τις δικές τους επιλογές.
Όμως το ερώτημα δεν τίθεται εν κενώ, εξαρτάται από την υπόλοιπη οικονομία, είναι πιο περίπλοκο. Κατά τη γνώμη μου δεν έπρεπε η χώρα να μπει στο κοινό νόμισμα, ούτε στην κοινή αγορά. Δεν ωφελήθηκε, παρά υπήρξε μια καταναλωτική ευφορία μιας δεκαετίας που πληρώθηκε υπέρογκα. Η πραγματική αγοραστική δύναμη υποβαθμίστηκε συνειδητά, καθώς επιτράπηκε από το ελληνικό πολιτικό και οικονομικό σύστημα, οι επιχειρήσεις να βάλουν καπέλο στα είδη μαζικής κατανάλωσης με την είσοδο του ευρώ. Σαν επακόλουθο, είχαμε στροφή στο δανεισμό, βουτιά των αποταμιεύσεων και δραματική αύξηση του ιδιωτικού χρέους μέχρι η κρίση να το σταματήσει. Η πλαστή ευφορία τινάζεται στον αέρα και με το σκληρό νόμισμα δεν μπορείς να αγοράσεις τίποτα πια γιατί δεν έχεις ποσότητα.
Τα προβλήματα του ευρώ συγκαλύφτηκαν από την επίπλαστη ευφορία που κράτησε μόλις μια δεκαετία. Η κρίση τα τίναξε όλα στον αέρα, ενώ δεν υπάρχει πλέον συνεκτική δομή στη ελληνική οικονομία, λόγω της κοινής αγοράς. Σε συνδυασμό με το ακριβό νόμισμα, που δε βολεύει στις εξαγωγές και το γεγονός πως η μεγάλη μάζα του πληθυσμού φτωχαίνει και δεν καταναλώνει φτάνουμε σε πλήρες αδιέξοδο.
Τι σκέψεις υπάρχουν για την υπέρβαση αυτού του αδιεξόδου; Υπάρχει περίπτωση να εκδιωχθεί η Ελλάδα από την Ευρωζώνη;
Έχει πλέον δημοσιοποιηθεί πως οι ηγεμόνες της Ε.Ε. και οι κατεστημένες δυνάμεις στην Ελλάδα έχουν αρχίσει να το σκέφτονται και αυτοί. Οι ηγεμόνες θα το κάνουν, αν δεν τους πάνε καλά όλα τα υπόλοιπα, και οι εγχώριες δυνάμεις, με την ιστορική ανεπάρκειά τους, απλώς θα ακολουθήσουν.
Υπάρχουν τρία σενάρια για το πώς θα μπορούσε να γίνει κάτι τέτοιο:
α) να υπάρχουν δυο ευρώ, ένα για τον ευρωπαϊκό βορά κι ένα για το νότο: κάτι ανόητο από οικονομική άποψη
β) η ύπαρξη δύο νομισμάτων στην ίδια χώρα, ένα για εξωτερικές κι ένα για εσωτερικές συναλλαγές: δεν έχει πολύ νόημα, καθώς δε διευκολύνει την αναδιάρθρωση του ελληνικού καπιταλισμού
γ) μία παραλλαγή του παλιού ευρωπαϊκού συστήματος ισοτιμιών: ίσως τα PIIGS να βγουν σε δικά τους νομίσματα, τα οποία όμως θα είναι εξαρτημένα από το ευρώ, θα είναι νομίσματα παρίες. Θα μπορούσε λοιπόν να υπάρξει μια νέα δραχμή που θα παίζει σ' ένα εύρος ισοτιμίας πχ 2% με το τυράκι ότι θα σε ξαναδεχτούν στο κοινό νόμισμα αν είσαι υπάκουος. Αυτό είναι ένα πολύ επικίνδυνο σενάριο, αν καταφέρουν να το κάνουν με ομαλό τρόπο, και είναι ευφυές από την πλευρά τους. Ευφυές, γιατί απαλλάσσονται από τη χρηματοδότηση της περιφέρειας και τη δεσμεύουν με μόνιμη λιτότητα, δημοσιονομικό έλεγχο, ενώ τη θέτουν εκτός κέντρων αποφάσεων. Είναι καταστροφικό σενάριο για τη χώρα, καθώς συνδυάζει τα χειρότερα κι απ' τους δύο κόσμους.
Η έξοδος από ευρώ δεν μπορεί να πάει μονή της, είναι ανεπαρκής, θα χαθούν τα οφέλη πολύ σύντομα, δε θα λυθεί το διαρθρωτικό πρόβλημα της ελληνικής οικονομίας. Εκεί είναι ο πυρήνας του προβλήματος και εκεί υπάρχουν δυο εντελώς διαφορετικές και αντίπαλες στρατηγικές: η μία είναι η σκοπιά της καθεστηκυίας τάξης και των ”εταίρων” της, άρα πάση θυσία εντός ενοποίησης, ελπίζοντας να σου πετάξουν ένα κόκκαλο. Εκεί βαδίζουμε κι αυτό σημαίνει επιστροφή του πραγματικού βιοτικού επίπεδου στη δεκαετία του '60, δηλαδή οικονομική καταστροφή για το λαό.
Ποια είναι η εναλλακτική πρόταση;
Ο άλλος δρόμος είναι να βγεις εντελώς από το παιχνίδι: όταν σ' έχουν βάλει σε λαβύρινθο με τον Μινώταυρο, δεν κερδίζεις στο λαβύρινθο πάρα μόνο αν βγεις από αυτόν. Ο λαβύρινθος είναι φτιαγμένος για τον Μινώταυρο, είσαι χαμένος από χέρι. Να βγεις από το παιχνίδι σημαίνει αποδέσμευση από την ΕΕ. Και μόνο σαν πολιτικός εκβιασμός έχει μια βαρύτητα που η ελληνική καθεστηκυία τάξη θα έπρεπε να γνωρίζει αλλά δεν τολμά να την εφαρμόσει. Να βγούμε από την ΕΕ σημαίνει τα εξής: αποχώρηση από την κοινή αγορά και από το ευρώ. Κάνουν λάθος όσοι προτείνουν να φύγουμε από το ευρώ χωρίς να φύγουμε από την κοινή αγορά, γιατί έτσι μπορεί να αποκτήσουμε ελευθερία στη νομισματική πολιτική, αλλά θα δεσμευόμαστε σε εμπορική και βιομηχανική πολιτική από τους κανόνες της κοινής αγοράς και του ελεύθερου ανταγωνισμού. Δεν αρκεί μόνο το εργαλείο του συναλλάγματος: χρειάζεται ελευθερία στην οικονομική πολιτική σε όλο το φάσμα. Κατά τη δική μου γνώμη, η πρόταση διεξόδου από την κρίση, θα πρέπει να περιλαμβάνει τα εξής:
• άρνηση του εξωτερικού χρέους για να απαλλαγούμε απ' το βάρος που μας βάλανε (μέσα σε ενάμιση χρόνο το χρέος έχει εκτιναχθεί στα ύψη), στάση πληρωμών μεταθέτοντας το πρόβλημα στους δανειστές.
• έλεγχοι στην κίνηση των κεφαλαίων για να μη φύγουν χρήματα στο εξωτερικό.
• κρατικοποίηση του τραπεζικού συστήματος για να μην καταρρεύσει, ούτως ή άλλως κρατικές θα έπρεπε να είναι ήδη, με την κρατική στήριξη που έχουν. Πέρασμα στο κράτος για να τις σώσει και για χρήση τους ως χρηματοδοτικό πυλώνα για την ανασύσταση της οικονομίας
• αλλαγή φορολογικού συστήματος σε ένα προοδευτικό φορολογικό σύστημα που να παίρνει από τους έχοντες και κατέχοντες (όπως προτείνουν οι στοιχειώδεις αρχές οικονομικής ανάλυσης)
• υποτίμηση ή ελεγχόμενη διολίσθηση του νομίσματος, υπάρχουν εργαλεία και έχουν χρησιμοποιηθεί σε διάφορες χώρες και διαφορετικές περιόδους, δεν είναι κάτι συνταρακτικό. Αυτό πρέπει να συνοδεύεται από αυστηρούς έλεγχους των τιμών ώστε να μην περάσει στα είδη λαϊκής κατανάλωσης.
Στο σύνηθες ερώτημα που θα βρούμε λεφτά να εισάγουμε φάρμακα, πετρέλαιο κτλ επίσης υπάρχουν απαντήσεις (και τις ξέρουν αυτοί που τα θέτουν εκ του πονηρού). Καταρχήν για το πετρέλαιο, βγήκε η υπόθεση με το Ιράν, ότι παίρνουμε πετρέλαιο με προνομιακούς όρους και μας πιέζουν οι «φίλοι» μας οι Ευρωπαίοι να το κόψουμε. Μπορούν να γίνουν διακρατικές συμφωνίες, ακόμα και με ανταλλαγές σε είδος, εμπορικές συμφωνίες ανταλλαγής κατευθείαν από το νόμισμα το δικό σου σε νόμισμα άλλης χώρας, χωρίς διαμεσολάβηση διεθνούς νομίσματος. Επίσης με την αλλαγή νομίσματος μαζεύεις συναλλαγματικά διαθέσιμα, από το προηγούμενο νόμισμα (το ευρώ) που σου δίνει ευχέρεια κινήσεων. Το πιο σημαντικό είναι ότι το κλείσιμο των εισαγωγών θα βοηθήσει στην υποκατάσταση της παραγωγής από εγχώριες δραστηριότητες.
Δεν γίνεται να ξαναστήνεις την οικονομία στα πόδια της με ευθύνη δικιά σου, ενώ τώρα είσαι έρμαιο άλλων επιδιώξεων. Το μακροχρόνιο στοίχημα είναι να ξαναφτιαχτεί μια παραγωγικά διαρθρωμένη οικονομία που να καλύπτει τις ανάγκες του πληθυσμού και να διευρύνει την παραγωγή πλούτου και ευημερίας. Από το σημείο που είμαστε τώρα θέλει πολύ δουλειά και δεν μπορεί να γίνει τυχαία. Χρειάζεται σχέδιο κι αυτό δεν μπορεί παρά να είναι δημόσιο. Όχι το δημόσιο της διαπλοκής και του δικομματισμού, αλλά ένα δημόσιο λαϊκά υπόλογο και δημοκρατικά εκλεγμένο που θα αναφέρεται στο λαό. Άρα ένα τέτοιο σχέδιο προϋποθέτει συνολικές πολιτικές αλλαγές στη χώρα, αλλαγές που θα έπρεπε να τις προωθήσει η ελληνική αριστερά. Μέχρι τώρα, σε όλες τις παραλλαγές της, αποδεικνύεται εξαιρετικά ανίκανη να βαδίσει αυτό το δρόμο.
ΠΗΓΗ: ΤΥΠΟΣ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου