 |
| του Σ. Ανδρονίδη* |
Αφορμή για το παρόν κείμενο απετέλεσε η προτροπή της
Γερμανικής Bild προς τους αναγνώστες της να πουν ‘όχι’ στους «άπληστους»
Έλληνες.
Η Γερμανική Bild, εφημερίδα
επιπέδου Πρώτου Θέματος ή Espresso, έχει συνηθίσει σε λεκτικές και φραστικές
ακροβασίες που προσιδιάζουν σε μία μορφή δημοσιογραφίας του 'υψωμένου δαχτύλου'
προς τους υπόλοιπους Ευρωπαίους, και ιδιαίτερα προς τους ΄διεφθαρμένους' και
'αντιπαραγωγικούς' Νοτιοευρωπαίους.
Η συγκεκριμένη
εφημερίδα 'παίζει΄ με τα αισθήματα, τους φόβους και τις....
προσδοκίες της
Γερμανικής μικροαστικής τάξης, λειτουργώντας ως δημοσιογραφικό 'εργαλείο' που
την ίδια στιγμή διαμεσολαβεί και αντανακλά την ιδεολογία της Γερμανικής
άρχουσας τάξης η οποία έχει γίνει ιδεολογία και της Γερμανικής μικροαστικής
τάξης, καθότι η λειτουργική κοινωνική συμμαχία που έχει καταφέρει να
συγκροτήσει η Γερμανική άρχουσα τάξη[1]
μας δίνει το 'επίχρισμα' της Γερμανικής κυριαρχίας σε Ευρωπαϊκό επίπεδο. Και
δυστυχώς το συγκεκριμένο tabloid, πουλάει τα περισσότερα φύλλα στη Γερμανία. Ένας
ιδεολογικός μηχανισμός του κράτους «διαχέει» την κυρίαρχη ιδεολογία, ήτοι την
ιδεολογία της κυρίαρχης τάξης στο πεδίο του κοινωνικού.
Η διάσταση και η λειτουργία της Bild κινείται πάνω σε δύο
άξονες: 1. Σε έναν τύποις «αμυντικό» άξονα σφυρηλάτησης της κοινωνικής
συμμαχίας που έχει συγκροτηθεί, πολιτικός εκπρόσωπος της οποίας είναι κύρια το
Χριστιανοδημοκρατικό κόμμα της καγκελαρίου Μέρκελ, και, 2. Σε έναν «επιθετικό»
άξονα που «απεντάσσει» τα χαρακτηριστικά της βαθιάς οικονομικής-κεφαλαιοκρατικής
κρίσης εστιάζοντας σε κάποια «ανθρωπολογικά» χαρακτηριστικά: οι «άπληστοι»
Έλληνες, οι ράθυμοι Έλληνες εργαζόμενοι (και γενικότερα οι Νοτιοευρωπαίοι
εργαζόμενοι), ευθύνονται για την «έλευση» και για την εκδίπλωση των «ροών» της
οικονομικής-κεφαλαιοκρατικής κρίσης.
Έτσι, παράγονται οι
όροι και οι προϋποθέσεις για την ανάδυση και την αποκρυστάλλωση ενός ταυτοτικού
διαχωρισμού: από την μία πλευρά βρίσκονται οι «πειθαρχημένοι» και συγκροτημένοι
Γερμανοί εργαζόμενοι (και οι Βορειοευρωπαίοι), ενώ από την άλλη ενυπάρχουν οι
ράθυμοι του Νότου.[2]
‘Oπως αναφέρει πολύ χαρακτηριστικά ο Λουί Αλτουσέρ: «όλοι οι ΙΜΚ, (σ.σ:
Ιδεολογικοί Μηχανισμοί του Κράτους) όποιοι κι αν είναι, τείνουν στο ίδιο
αποτέλεσμα: στην αναπαραγωγή των σχέσεων παραγωγής, δηλαδή των σχέσεων
καπιταλιστικής εκμετάλλευσης. Καθένας τους επιδιώκει το αποτέλεσμα αυτό με
ιδιαίτερο τρόπο.
Ο πολιτικός μηχανισμός υποτάσσοντας τα άτομα στην πολιτική
ιδεολογία του κράτους, στη «δημοκρατική» ιδεολογία, στην ιδεολογία της έμμεσης
(κοινοβουλευτική) ή άμεσης (δημοψηφισματική, φασιστική) «δημοκρατίας». Ο
μηχανισμός ενημέρωσης και πληροφόρησης, μεταγγίζοντας- με τον τύπο, το
ραδιόφωνο, την τηλεόραση- σ’ όλους τους «πολίτες» καθημερινές δόσεις εθνικισμού, σοβινισμού,
φιλελευθερισμού, μοραλισμού κλπ».[3]
Η εφημερίδα Bild τείνει όχι μόνο να «αναπαράγει» τις
κοινωνικές-κεφαλαιοκρατικές σχέσεις, αλλά και να μετατοπίζει πλευρές της
κυρίαρχης ιδεολογίας προς την πλευρά του μπλοκ των λαϊκών-κυριαρχούμενων
τάξεων. Σε αυτή την περίπτωση υπεισέρχεται ο τύπος της ιδεολογικής «πρόσληψης»
και «εξήγησης» της οικονομικής κρίσης: για την «έλευση» της ευθύνονται όχι οι
νόρμες της καπιταλιστικής οικονομίας αλλά οι ίδιοι οι εργαζόμενοι που δεν
εργάζονται σκληρά. Η ιδεολογία μετασχηματίζεται σε «εικόνα», σε «αναπαράσταση»,
σε τρόπο πρόσληψης του πολύπλοκου κοινωνικού και πολιτικού γίγνεσθαι, και
ακριβώς με την μορφή μίας απλοϊκής εξήγησης του κοινωνικού γίγνεσθαι
«εισβάλλει» στα λαϊκά σπίτια. Το είδος της δημοσιογραφίας που ασκεί το
Γερμανικό tabloid, αποτελεί ένα χαρακτηριστικό και «κρισιακό» παράδειγμα του
ρόλου που δύνανται να διαδραματίσουν συγκεκριμένοι ιδεολογικοί μηχανισμοί του
κράτους (βλέπε ΜΜΕ).
Και πάλι ο Λουί
Αλτουσέρ είχε αναφέρει: «Γι’ αυτό και διακινδυνεύουμε την ακόλουθη θέση:
πιστεύουμε ότι ο ΙΜΚ που κυριαρχεί σήμερα στις ώριμες καπιταλιστικές κοινωνίες,
μετά από βίαιη πολιτική και ιδεολογική ταξική πάλη ενάντια στον παλιό κυρίαρχο
ΙΜΚ, είναι ο σχολικός ΙΜΚ».[4]
Ακολουθώντας την μεθοδολογία του Γάλλου μαρξιστή φιλοσόφου
θα επισημάνουμε το εξής: στη σημερινή Γερμανία σημαντικό έως κυρίαρχο
ιδεολογικό ρόλο διαδραματίζουν τα ΜΜΕ. Συγκεκριμένα και δημοφιλή Μέσα Μαζικής
Ενημερώσεως (ΜΜΕ) έχουν κατοχυρώσει την θέση του κυρίαρχου ιδεολογικού
μηχανισμού, ο οποίος αφενός μεν «συγκροτεί» ιδεολογικά το άρχον αστικό
συγκρότημα εξουσίας, αφετέρου δε «επικαλύπτει» και «διευρύνει» τους όρους της
Γερμανικής οικονομικής και πολιτικής κυριαρχίας στο επίπεδο της «ενωμένης»
Ευρώπης.
Η ιδεολογική δράση συγκεκριμένων ΜΜΕ (βλέπε Bild), επηρεάζει
και την ιδεολογική «κίνηση» ενός σημαντικού τμήματος του μπλοκ των
λαϊκών-υποτελών τάξεων. Και είναι σημαντικό να αναφέρουμε πως τα συγκεκριμένα
έντυπα (Bild & Focus), πέρα και πάνω από την χρήση αρνητικών στερεοτύπων,
εστιάζουν σε μία μορφή ιδεολογικής (και απλοϊκής) «πρόσληψης» των αιτίων της
οικονομικής κρίσης, καθώς και του ευρύτερου κοινωνικοπολιτικού γίγνεσθαι. Μέσα
από τις σελίδες τους τα γεγονότα και οι ειδήσεις απλοποιούνται, αίρουν την
πρωταρχική και την θεμελιώδη τους κοινωνική σημασία, καθότι παρουσιάζονται
επιφανειακά, ως mainstream και life style «αναπαραστάσεις» της κοινωνικής
«ζωής» που δεν ενέχει την πολυπλοκότητα
και την εμβάθυνση. Η Bild ασκεί τις ιδεολογικές λειτουργίες της πρόσληψης του
κοινωνικού «είναι».
Η εφημερίδα Bild
λειτουργεί ως ένας 'οργανικός διανοούμενος' του άρχοντος αστικού συγκροτήματος
εξουσίας, καθώς και της κυβέρνησης
Μέρκελ. Η διευρυμένη κοινωνική συμμαχία που περιλαμβάνει εκτός από την
αστική τάξη, τα μεσοαστικά στρώματα, τις μικροαστικές τάξεις και μερίδες της
εργατικής, αποκρυσταλλώθηκε σε πολιτικό-εκλογικό επίπεδο στην άνετη νίκη του
Χριστιανοδημοκρατικού κόμματος της Άνγκελα Μέρκελ στις εκλογές του Σεπτεμβρίου του 2013.
Παρ΄όλη την συγκρότηση κυβερνητικού συνασπισμού
Χριστιανοδημοκρατικών-Σοσιαλδημοκρατών, ο κυβερνητικός άξονας δεν μετατοπίζεται
προς φιλολαϊκές και προοδευτικές κατευθύνσεις που θα απαντούν στις όλο και
μεγαλύτερες ανάγκες του λαϊκού-εργατικού μπλοκ, κάτι που είναι και απόρροια του
προσίδιου πολιτικού, προγραμματικού και ιδεολογικού μετασχηματισμού του
Σοσιαλδημοκρατικού κόμματος.
Πίσω από την επίπλαστη εικόνα της Γερμανικής ευημερίας και
ανάπτυξης εκατομμύρια Γερμανοί εργαζόμενοι διαβούν κάτω από το όριο της φτώχειας.
Το πρόβλημα είναι ορατό ιδιαίτερα στα μεγάλα αστικά κέντρα, (Βερολίνο,
Αμβούργο, Ντίσελντορφ) ενώ ως αποτέλεσμα και των περικοπών στο κράτος πρόνοιας,
ένα εκατομμύριο Γερμανοί συνταξιούχοι ηλικίας άνω των 65 ετών, αναγκάζονται να
εργαστούν για να επιβιώσουν.
Η Γερμανική εργατική τάξη οφείλει να
δραστηριοποιηθεί δυναμικά προτάσσοντας τα «εργαλεία» της ταξικής αντίθεσης και
της προλεταριακής αλληλεγγύης.
[1]
Ο Νίκος Πουλαντζάς σκιαγραφεί με ενάργεια το
πλαίσιο μετάβασης από τον φεουδαρχικό τρόπο παραγωγής στον κεφαλαιοκρατικό, στη
Γερμανία. Αυτή η μετάβαση πραγματοποιήθηκε υπό την αιγίδα των γαιοκτημόνων της
Πρωσίας, ενώ και η εμβάθυνση του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής φέρει
χαρακτηριστικά φεουδαρχικά στοιχεία. «Οι ευγενείς γαιοκτήμονες κατέχουν πάντοτε
την πολιτική εξουσία, και το πρωσικό Κράτος, παρά το Zollverein (Τελωνειακή Ένωση) που έχει ήδη πραγματοποιηθεί
τη στιγμή αυτού του κινήματος, θα
διατηρήσει για πολύ καιρό μια φεουδαρχία φεουδαρχικών δομών. Στην
πραγματικότητα, αυτό ακριβώς το Κράτος, με τον Μπίσμαρκ, είναι που θα
επιχειρήσει να ανεβάσει την αστική τάξη στην πολιτική κυριαρχία, πράγμα που οι
Μαρξ και Ένγκελς, χαρακτήρισαν ακριβώς σαν
«επανάσταση από τα πάνω». Βλέπε σχετικά, Πουλαντζάς Νίκος, ‘Πολιτική
Εξουσία και Κοινωνικές Τάξεις’, τόμος α’, γ’ έκδοση, Μετάφραση: Φιλίνης Κώστας,
Εκδόσεις Θεμέλιο, Αθήνα, 1982, σελ. 253.
[2]
Τα στοιχεία των διεθνών οργανισμών καταρρίπτουν
την «επιχειρηματολογία» της Γερμανικής εφημερίδας: Σύμφωνα με έκθεση του
Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), ‘μέσα στο 2014 ο μέσος
Έλληνας εργαζόμενος εργάστηκε 2.034 εργατοώρες κι αυτό μεταφράζεται σε 42 ώρες
την εβδομάδα, περισσότερες από κάθε άλλο Ευρωπαίο’. Βλέπε σχετικά, ‘ΟΟΣΑ: οι
Έλληνες δουλεύουν πιο πολύ από τους Κεντροευρωπαίους’, www.europolitics.eu,
16/05/2014.
[3]
Βλ. σχετικά, Αλτουσέρ Λουί, ‘Θέσεις. Ιδεολογία
& Ιδεολογικοί Μηχανισμοί του Κράτους’. Μετάφραση: Γιαταγάνας Ξενοφών,
Εκδόσεις Θεμέλιο, Αθήνα, 1999, σελ. 92-93.
[4]
Βλ. σχετικά, Αλτουσέρ Λουί, ‘Θέσεις…ό.π, σελ. 91.
*πολιτικός επιστήμονας, υποψήφιος διδάκτωρ ΑΠΘ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου