Χρειαζόμαστε νέα συνθήματα: Τι θα γινόταν αν η Ελλάδα έπαιρνε το δρόμο της Αργεντινής;

του Λεωνίδα Οικονομάκη

Με την Αριστερά έτοιμη να αναλάβει την κυβέρνηση στην Ελλάδα, καλά θα κάνουμε να θυμηθούμε πώς ο Kirchner σκότωσε τους πικετέρος και έσωσε τον καπιταλισμό στην Αργεντινή.

(Πρέπει να το διαβάσετε....



ακούγοντας το τραγούδι του Σωκράτη Μάλαμα «Τα παιδιά μες στην πλατεία»)

"Θα έρθει μια νύχτα μαγική, όπως ακριβώς συνέβη στην Αργεντινή

Και τότε, ας δούμε ποιος θα μπει στο ελικόπτερο πρώτα! "

Αυτό είναι ένα από τα συνθήματα που οι άνθρωποι στην πλατεία φώναζαν κατά τη διάρκεια του καυτού καλοκαιριού του 2011. Ήταν μια αναφορά στην απόδραση με ελικόπτερο του προέδρου της Αργεντινής Fernardo de la Rua από την Casa Rosada -το Προεδρικό Μέγαρο- το Δεκέμβριο του 2001, εν μέσω αιματηρών διαδηλώσεων και βίαιης καταστολής από την αστυνομία.

Λόγω της ομοιότητας της κοινωνικο-πολιτικής κατάστασης στην Ελλάδα σήμερα και την Αργεντινή το 2001-'02, το εν λόγω σύνθημα εκφράζει τη λαϊκή δυσαρέσκεια, που απευθύνεται στο πολιτικό και οικονομικό κατεστημένο της χώρας, το οποίο οι αγανακτισμένοι ονειρεύονται να διώξουν. Με αυτό το άρθρο, θα ήθελα να κάνω μια πρόταση προς την πλατεία: «Ας βρει διαφορετικά συνθήματα!» Γιατί αν κολλήσουμε στο «ελικόπτερο», φοβάμαι ότι πρόκειται να κερδίσουμε μια μάχη, στην καλύτερη περίπτωση, αλλά να χάσουμε τον πόλεμο. Ακριβώς όπως έγινε στην Αργεντινή.

Οι πικετέρος

Οι πρώτοι που εξεγέρθηκαν στην Αργεντινή, ήδη από τη δεκαετία του 1990, ήταν οι λεγόμενοι πικετέρος. Το κίνημα των ανέργων, πολλοί από τους οποίους ήταν θύματα των ιδιωτικοποιήσεων που έκανε ο Μένεμ, οι οποίοι είχαν υιοθετήσει το οδόφραγμα ως τακτική (και αργότερα τον αποκλεισμό σε λεωφόρους, γέφυρες, σούπερ μάρκετ, καθώς και σε κυβερνητικά κτίρια) προκειμένου να αναδείξουν τα κοινωνικά, πολιτικά , και οικονομικά προβλήματα της χώρας.

Ωστόσο, το κίνημα των πικετέρος ποτέ δεν κατάφερε να κινητοποιήσει τις μάζες ή να εξασφαλίσει την υποστήριξη της μεσαίας τάξης στην πρόκλησή τους προς το πολιτικό και οικονομικό κατεστημένο της χώρας· τουλάχιστον όχι μέχρι το λεγόμενο corralito: την απαγόρευση αναλήψεων μετρητών πάνω από 250 πέσος την εβδομάδα (1000 ανά μήνα) που επέβαλε η κυβέρνηση του De la Rua και ο υπουργός Οικονομικών Domingo Cavallo.

Μόνο αφότου έπαψαν να έχουν πρόσβαση στους τραπεζικούς λογαριασμούς τους οι μεσαίες τάξεις -οι κυρίες με τις κατσαρόλες και οι συνταξιούχοι που μπορεί να θυμάστε από την τηλεόραση- κατέβηκαν στους δρόμους. Και ήταν ακριβώς εκείνη τη στιγμή που τα πράγματα πήραν επικίνδυνη τροπή για το σύστημα.

Σε ένα εξαιρετικό ντοκιμαντέρ του Γιώργου Αυγερόπουλου και της ομάδας του, Εξάντας, υπάρχει μια συγκλονιστική σκηνή: εν μέσω διαμαρτυριών ενάντια στο coralito, ανάμεσα σε κραυγές που αναφέρονταν στους κλέφτες στο Κοινοβούλιο (σας θυμίζει κάτι, Έλληνες συμπατριώτες μου;), φαίνεται ένας ηλικιωμένος, πιθανώς συνταξιούχος, ο οποίος κοιτάζει την κάμερα και φωνάζει:

«Τώρα αγωνιζόμαστε; Τώρα που μας πήραν την τσέπη; Καλωσόρισες coralito, είναι μία φάση πέραν της συνειδητότητας. Εάν αυτό είναι ό,τι χρειάζεται για να βγουν οι άνθρωποι στους δρόμους, καλωσόρισες coralito ... τα πρόβατα έχουν επαναστατήσει. Η επανάσταση της φάρμας των ζώων.»

Είχε δίκιο. Και το σύστημα το ήξερε.

- «Que se vayan todos!» φώναζαν στην Αργεντινή.

- «Να φύγουν όλοι!» φώναζαν στις πλατείες στην Ελλάδα.

Και η δυσαρέσκειά τους στόχευε σε παρόμοιες κατευθύνσεις: οι Αργεντινοί διαμαρτύρονταν εναντίον του ΔΝΤ για το χρέος και τις νεοφιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις που απαιτούσε, αλλά και εναντίον του πολιτικού κατεστημένου της χώρας που θεωρούνταν διεφθαρμένο. Οι Έλληνες, από την πλευρά τους, διαμαρτύρονται εναντίον της τρόικα για το χρέος και τις νεοφιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις που απαιτεί, καθώς και εναντίον του πολιτικού κατεστημένου της χώρας τους, το οποίο χαρακτηρίζεται από διαφθορά, νεποτισμό, και πελατειακές σχέσεις. Και υπάρχει κάτι ακόμη που έχουν κοινό οι Αργεντινοί και οι Έλληνες: και οι δύο άρχισαν να αμφισβητούν το κυρίαρχο οικονομικό μοντέλο ως τέτοιο: τον καπιταλισμό.

Και αν στην Ελλάδα οι πλατείες έχουν μόλις αρχίσει να μαθαίνουν πώς να «αναπνέουν ελεύθερα», να αυτοοργανώνονται, να αποφασίζουν και να δρουν από κοινού, στην Αργεντινή, τα πράγματα είχαν γίνει πιο επικίνδυνα για το πολιτικό και οικονομικό κατεστημένο.

Οι πικετέρος άρχισαν να συντονίζονται μεταξύ τους, να καταλαμβάνουν χώρους εργασίας και να ιδρύουν συνεταιρισμούς για τη διαχείρισή τους (δείτε το The Take των Naomi Klein και Avi Lewis για μια θαυμάσια εικόνα αυτού του εναλλακτικού συστήματος «σοσιαλισμού της βάσης»), ενώ παράλληλα άρχισαν να πειραματίζονται με οικονομικά συστήματα που βασίζονται στον αντιπραγματισμό, ή άμεση ανταλλαγή.

Οι πικετέρος, επίσης, άρχισαν να λειτουργούν κοινόχρηστες κουζίνες, πήγαν στις συνελεύσεις γειτονιάς, και δρομολόγησαν συνεργατικές προσπάθειες για τη λειτουργία φούρνων, συνεργείων κατασκευών, και βιβλιοθηκών. Σύμφωνα με τον Benjamin Dangl, στο Dancing with Dynamite, η διαδικασία αυτή γέννησε περισσότερα από 200 διευθυνόμενα από εργαζόμενους εργοστάσια και επιχειρήσεις σε όλη τη χώρα, με περισσότερους από 15.000 εργαζόμενους σε αυτούς τους συνεταιρισμούς, σε διάφορους τομείς. Όλα αυτά έλαβαν χώρα κατά τη διάρκεια του ενός χρόνου της μεταβατικής κυβέρνησης του Eduardo Duhalde.

Και τότε ήρθε ο Kirchner...

Το καλοκαίρι του 2002, ο Eduardo Duhaldo παραιτήθηκε μετά την επιστροφή του Nestor Kirchner, ως δημοφιλής διάδοχός του. Ανακοινώθηκαν εκλογές, και οι κύριοι ανταγωνιστές ήταν ο Carlos Menem, ο άνθρωπος που περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον αντιπροσώπευε την κρίση της Αργεντινής, και ο Nestor Kirchner, πρώην κυβερνήτης της επαρχίας Santa Cruz - η μόνη επιλογή για την Αριστερά.

Ο Menem κέρδισε τον πρώτο γύρο, αλλά, βλέποντας ότι θα ήταν σχεδόν αδύνατο να νικήσει τον Kirchner στον δεύτερο γύρο, αποχώρησε. Και έτσι, ο Nestor Kirchner εξελέγη πρόεδρος της Αργεντινής, με το μικρότερο ποσοστό που πήρε ποτέ εκλεγμένος πρόεδρος: απλώς 22% των ψήφων.

Μετά την εκλογή του, ο Kirchner αρνήθηκε να εφαρμόσει τους όρους του ΔΝΤ, οι οποίοι περιλάμβαναν περαιτέρω περικοπές των κοινωνικών δαπανών και συρρίκνωση του ρόλου του κράτους στην οικονομία, ενώ παράλληλα ανακοίνωσε ότι θα καταβάλει στους ιδιώτες πιστωτές της χώρας 30 σεντ για κάθε δολάριο που τους όφειλε, χρησιμοποιώντας την αποτελεσματική απειλή της ολικής αθέτησης πληρωμής του χρέους. Φυσικά, εξόφλησε το ΔΝΤ στο ακέραιο, αλλά αρνήθηκε να συνεχίσει να λαμβάνει δάνεια (και εντολές) από αυτό.

Επιπλέον, ο Kirchner εισήγαγε πολιτικές που αύξησαν τον κατώτατο μισθό, προστάτευσαν τα δικαιώματα των εργαζομένων και των συνδικάτων, και επέκτειναν τα προγράμματα κοινωνικής ασφάλισης σε περισσότερους ανέργους και εργαζόμενους στον άτυπο τομέα της οικονομίας. Αύξησε τις δημόσιες δαπάνες για την εκπαίδευση και τη στέγαση, και έθεσε όρια στις τιμές των πρώην κρατικών επιχειρήσεων που ιδιωτικοποιήθηκαν από τον Menem. Επιπλέον, η κυβέρνηση Kirchner έλαβε σταθερή θέση όσον αφορά τη δίωξη των εγκληματιών που ενέχονταν στη δικτατορία 1976-83.

Και φυσικά, ο Kirchner δεν έκρυψε τις προθέσεις του, που ήταν να σώσει το κράτος της Αργεντινής από την κατάρρευση και να ανοικοδομήσει το καπιταλιστικό σύστημα στη χώρα, αντιστρέφοντας τα ακραία νεοφιλελεύθερα μέτρα που είχαν πάρει οι προηγούμενες κυβερνήσεις και αντικαθιστώντας τα με έναν πιο ανθρωπιστικό ή κοινωνικό δημοκρατικό προσανατολισμό.

Τα μέτρα του Kirchner έφεραν τη μεσαία τάξη από τους δρόμους πίσω στο σπίτι - στην ομαλότητα που ζητούσε. Παράλληλα, ενώ δεν μπορεί να αμφισβητηθεί (και δεν πρέπει να υποτιμηθεί) ότι αυτό σίγουρα βοήθησε τη μεσαία και τις χαμηλότερες οικονομικές τάξεις να σταθούν ξανά στα πόδια τους, θα πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι τα μέτρα Kirchner έπαιξαν σαφώς αποφασιστικό ρόλο στην αποσυσπείρωση των κάποτε ισχυρών κοινωνικών κινημάτων της χώρας.

Μερικοί ηγέτες των πικετέρος συνεργάστηκαν και τους δόθηκαν κυβερνητικές θέσεις, ενώ ορισμένες οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών έλαβαν κρατικές επιδοτήσεις. Όσοι επέμειναν στην αντίστασή τους αντιμετωπίστηκαν με αστυνομική καταστολή, απομόνωση, και αποκλεισμό από τη δημόσια σφαίρα.

Τα υπόλοιπα ήταν ζήτημα χρόνου. Σύντομα, τα ριζοσπαστικά πειράματα στην άμεση δημοκρατία και τη ζωή πέρα από τον καπιταλισμό έχασαν την ορμή τους, δίνοντας τη θέση τους στον «καπιταλισμό με ανθρώπινο πρόσωπο» του Kirchner (ο οποίος, δεν έχει σημασία πώς καλύπτεται, παραμένει καπιταλισμός, αν και ελαφρώς πιο ρυθμιζόμενος από το κράτος). «Με άλλα λόγια», όπως συνοψίζει ο Benjamin Dangl, «ο Kirchner μοίραζε ψίχουλα, όταν αυτό που πολλοί απαίτησαν ήταν επανάσταση.»

Ποιο δρόμο για την Ελλάδα, σύντροφοι;

Κατά κάποιον τρόπο, οι προκλήσεις που αντιμετώπισαν οι πικετέρος δεν ήταν κάτι καινούργιο. Σε όλη την ιστορία, τα κοινωνικά κινήματα σε όλο τον κόσμο έχουν έρθει αντιμέτωπα με ένα αιώνιο και προφανώς δυσεπίλυτο δίλημμα: πώς να επιφέρουν διαρκή κοινωνική αλλαγή; Ενώ μερικοί έχουν επιλέξει έναν επαναστατικό δρόμο για την κατάκτηση της κρατικής εξουσίας, άλλοι επέλεξαν τον εκλογικό δρόμο προς την ανάληψη της κρατικής εξουσίας. Άλλοι εξακολουθούν να επιλέγουν να αγνοούν εντελώς το κράτος και να οικοδομούν εναλλακτικούς θεσμούς άμεσης δημοκρατίας και αυτόνομης αυτοδιαχείρισης από τη βάση.

Μπροστά στις ελληνικές εκλογές, και ενάντια στο σκηνικό του ευρύτατα διαδεδομένου ενθουσιασμού σε όλη την Ευρώπη σχετικά με την αναμενόμενη εκλογική νίκη της «ριζοσπαστικής» Αριστεράς, ίσως θα πρέπει να γυρίσουμε πίσω και να προσπαθήσουμε να θυμηθούμε τι συνέβη σε άλλα μέρη του κόσμου όταν η Αριστερά απαντά στο αιώνια δίλημμα που αντιμετωπίζουν τα κοινωνικά κινήματα με την καθοριστική επιλογή της «κοινοβουλευτικής πορείας» προς την κρατική εξουσία.

Ίσως τότε θα είμαστε σε θέση να απαντήσουμε στην ερώτηση των James Petras και Henry Veltmeyer: «Γιατί τα κοινωνικά κινήματα χάνουν πάντα από την εκλογική θεσμική πολιτική άπαξ και η κεντροαριστερά αναλαμβάνει τη διοίκηση;» Και ίσως τότε, επιτέλους, συνειδητοποιήσουμε ότι πρέπει να βρούμε νέα συνθήματα για να διαφυλάξουμε τις ελληνικές πλατείες από το να πέσουν θύμα στην ίδια μοίρα με αυτή που έπληξε τους πικετέρος της Αργεντινής.

Υ.Γ. 1: «... αν καταφέρουμε να γίνουμε ισχυροί, με την οικοδόμηση ενός κόμματος, ή παίρνοντας τα όπλα, ή κερδίζοντας στις εκλογές, τότε δεν θα είμαστε διαφορετικοί από όλες τους άλλους ισχυρούς στην ιστορία.» (John Holloway, Ας αλλάξουμε τον κόσμο χωρίς να καταλάβουμε την εξουσία).

Υ.Γ. 2: Το ροζ κύμα φθάνει στις ακτές της Ευρώπης;

Μετάφραση: Κ.Χ.

Το πρωτότυπο κείμενο

Πηγή: εφημερίδα Δράση    via diakyvernisi