ΟΙ ΚΕΝΤΡΟΑΡΙΣΤΕΡΕΣ ΕΜΠΕΙΡΙΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΧΡΗΣΙΜΑ ΔΙΔΑΓΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΡΙΣΤΕΡΑ ΣΗΜΕΡΑ / Τ. Κανταράς

του Τ. Κανταρά*

Συνέπειες της κατάρρευσης

Το 1989 η Αριστερά, σε πλανητικό επίπεδο, βιώνει την κατάρρευση μιας προσπάθειας οικοδόμησης του σοσιαλιστικού συστήματος, που ξεκίνησε με καλούς οιωνούς και μεγάλες προσδοκίες, συνέβαλε σε θετικές εξελίξεις για τους εργαζόμενους σε παγκόσμιο επίπεδο, αλλά η πορεία  και η κατάληξή της ήταν τραγική. Η απροθυμία της Αριστεράς να ερμηνεύσει με διαλεκτικό τρόπο τα αίτια της κατάρρευσης, τα...

εγκληματικά λάθη που συντελέσθηκαν στη διάρκεια της λεγόμενης οικοδόμησης του σοσιαλισμού, η αδυναμία της να «αγγίξει» κριτικά το οικοδόμημά και να δώσει προοπτική για ένα νέο εγχείρημα, σε συνδυασμό με την ιδεολογική επίθεση που δέχθηκε από τα καπιταλιστικά κέντρα, την έθεσε εκ των πραγμάτων σε θέση άμυνας, ιδεολογικής ήττας, αδυναμίας να ανασυγκροτηθεί και να περάσει στην αντεπίθεση. Αδυναμία, που κρατά μέχρι τις ημέρες μας, παρόλο που ο καπιταλισμός περνά μια από τις μεγαλύτερες κρίσεις του.

Έτσι, υπό το βάρος της ζοφερής ανατροπής, των θεωριών  της κυρίαρχης τάξης περί του τέλους της ιστορίας, και χωρίς τις αναγκαίες αναλύσεις των αιτιών της κατάρρευσης, η Αριστερά μετά το 89, στη μεγάλη πλειοψηφία της, μετακινείται πλέον προς το κέντρο, «φλερτάροντας»  με τη λεγόμενη Κεντροαριστερά.

Στην Ευρώπη υποστηρίζει – πλην ελαχίστων ηρωικών εξαιρέσεων- την αρχιτεκτονική συγκρότησή της (Μάαστριχ), στην οποία αποτυπώνεται η νέα τάξη πραγμάτων. Κάποια μικρότερα κομμάτια της (ΚΚΕ κλπ), παρακάμπτοντας και αυτά την ανάγκη των απαραίτητων αναλύσεων, συνέχισαν να πορεύονται σε άλλο μήκος κύματος, με κλειστά αυτιά και μάτια, σαν να μην έχει συμβεί τίποτα.                                                                                                                                                                  Στη σημαντική εκείνη περίοδο (μετά το 89-90) καταγράφεται λοιπόν ένα μεγάλο άλμα της Αριστεράς προς το κέντρο (σοσιαλδημοκρατία). Ουσιαστικά, αφού η Αριστερά αποδέχθηκε –στην πλειοψηφία της- την «ήττα» της ως προς την επαναστατική ρήξη με τον καπιταλισμό και την οικοδόμηση του σοσιαλισμού, συμβιβάστηκε με την οδό των σταδιακών “μεταρρυθμίσεων” εντός του συστήματος.  Στην ανατολική Ευρώπη αυτό ξεπέρασε και τα όρια του Κέντρου! Στη χώρα μας, χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της πολιτικής συμπεριφοράς, αποτελεί ο Συνασπισμός υπό την ηγεσία της κ. Μ. Δαμανάκη και λοιπών στελεχών. Στελέχη, πολλά από τα οποία  μετέπειτα αφομοιώθηκαν από το κυρίαρχο μπλοκ της Κεντροαριστεράς, ενοχοποιώντας για πολλά χρόνια το χώρο.

Πιέσεις της εκσυγχρονιστικής καταιγίδας

Στη συνέχεια έρχεται το λεγόμενο εκσυγχρονιστικό κύμα, το οποίο κατακλύζει την Ευρώπη (Μπλέρ, Σρέντερκ.α). Η Κεντροαριστερά γίνεται η ναυαρχίδα που καθοδηγεί την πορεία νεοφιλελεύθερης μετάλλαξης στην ΕΕ. Τα πρώην ή νυν Κ.Κ της Ευρώπης, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο συμμετέχουν στις κεντροαριστερές κυβερνήσεις. Είναι ανίσχυρα να ανταποκριθούν ιδεολογικά στις προκλήσεις της παγκοσμιοποίησης. Θεωρούν πως με την  επικράτηση της εκσυγχρονιστικής Κεντροαριστεράς, ο πιο εύκολος δρόμος για την υλοποίηση των όποιων στόχων της Αριστεράς, είναι η μετακίνηση προς το Κέντρο! Στην Ελλάδα η «εποχή Σημίτη» επηρεάζει τα μέγιστα. Η Αριστερά φλερτάρει ξανά με τον πιο «σύντομο» δρόμο, που είναι η συνοδοιπορία με την Κεντροαριστερά. Στιγμή συμβολικής αποκορύφωσης, αποτελεί η αποθέωση του Κ. Σημίτη στο συνέδριο του Συνασπισμού, μεγαλύτερη και από αυτού του ίδιου του τότε Προέδρου του.

Λόγω κυρίως της σθεναρής στάσης του Αριστερού Ρεύματος του ΣΥΝ, αποτράπηκε η πορεία προς το μοιραίο. Και η Ελλάδα ευτυχώς αποτέλεσε εξαίρεση σε σχέση με τη στάση της υπόλοιπης Ευρωπαϊκής Αριστεράς, πράγμα που είχε ευεργετικές συνέπειες στο σήμερα.

Νέα ανεπανάληπτη κατάσταση- Μεγάλες προκλήσεις

Φτάσαμε όμως στην ώρα που η εποχή της εικονικής πραγματικότητας, της ευημερίας των αριθμών, της χρηματιστηριακής φούσκας, του ευρωπαϊκού παραδείσου, θρυμματίστηκε από τα πρώτα κύματα της ανεπανάληπτης κρίσης υπερσυσσώρευσης κεφαλαίου.

                                                                                                 Σ΄αυτήν τη συγκυρία, στη  χώρα μας, το μεγαλύτερο πειραματόζωο της Ε.Ε., αναδείχθηκαν ως κυρίαρχη δύναμη η Αριστερά και τα κινήματα, που δεν ενσωματώθηκαν με την Κεντροαριστερά. Ο ελληνικός λαός εκτίμησε αυτήν την πολιτική στάση και την αντάμειψε γενναιόδωρα με την ψήφο του, το 2012. Στήριξε την Αριστερά που αντιστάθηκε στο μύθο του εύκολου- σύντομου δρόμου, που παρέμεινε σ ένα βαθμό ριζοσπαστική, την Αριστερά που δεν έκλεισε αυτιά και μάτια στη νέα πραγματικότητα μετά τις ανατροπές του 89-90.Αποδείχτηκε περίτρανα πως ο δρόμος της μη ενσωμάτωσης, είναι ο δύσκολος, αλλά ο μόνος δρόμος. Και αυτός ο δρόμος, ιδιαίτερα για την Αριστερά σήμερα, σημαίνει πως πρέπει να περιγράψει πρώτα απ όλα, τα βαθύτερα αίτια της δομικής κρίσης του συστήματος, τα ανυπέρβλητα αδιέξοδά του και κυρίως τον τρόπο υπέρβασής του. 

Να αναδείξει δηλαδή τη δικιά της πρόταση, που  θα στοχεύει στην ανατροπή του κυρίαρχου συστήματος, την οποία θα κατανοούν και θα ασπάζονται τα ευρύτερα λαϊκά στρώματα. Αυτή η πρόταση, πρόταση βαθιών ρήξεων, συγκρούσεων, ανατροπών και αλλαγών, θα συνεγείρει, θα ενεργοποιεί την κοινωνία και θα την μετατρέπει σε πρωταγωνιστή των εξελίξεων.   

                                                                                     

Ιδιαίτερα στη χώρα που εφαρμόζεται το πείραμα της βίαιης προσαρμογής (πειραματόζωο), για την Αριστερά η ευκαιρία-πρόκληση είναι μοναδική. Τώρα μάλιστα που ήρθανε τα πάνω –κάτω. Που ο κομπάρσος (Αριστερά) πέρασε στη θέση του πρωταγωνιστή. Που η κεντροαριστερά χωρίς προκαλύμματα, έβγαλε τη μάσκα. Τώρα που το σύστημα κλονίζεται και χάνει τα λαϊκά του ερείσματα. Αμφισβητείται η αιώνια κυριαρχία του. Τώρα που το «τέλος της ιστορίας» και η μόνη ιδεολογία δεν «πατάνε» όπως πρώτα.                                                                                                                                                            

Παρ όλα αυτά είναι αυτονόητο, πως  το σύστημα δε θα παραδοθεί. Αντιθέτως θα ανασυνταχθεί. Και το προσπαθεί ήδη. Κερδίζει το χρόνο που του «δίνει» το ασθενές κοινωνικό κίνημα και η αναποφασιστικότητα της Αριστεράς. Υπόσχεται γρήγορο κλείσιμο του κύκλου της κρίσης και κλείνει έτσι το μάτι στους ταλαντευόμενους, επιχειρώντας να μετατρέψει τις αμφιβολίες που αφήνουν τα ελλείμματα της Αριστεράς, σε πολύτιμες εφεδρείες σε έναν πιο κατάλληλο χρόνο. 

Η πρόσφατη Σύνοδος των 28 για «ευελιξία» στο Σύμφωνο Σταθερότητας, έστω και προσχηματικά, δείχνει την κατεύθυνση. «Για να προωθηθεί η ανάπτυξη και η απασχόληση», μας λέει ο Φάν Ρομπάι. Προφανώς αυτό δε σηματοδοτεί αλλαγή της σκληρής Γερμανικής γραμμής. Και όταν μάλιστα τα ίδια στοιχεία του ΙΟΒΕ (καταναλωτικοί δείκτες, δείκτες απασχόλησης), καταρρίπτουν αυτές τις τυμπανοκρουσίες. Καλλιεργεί όμως αυταπάτες, πως η όαση είναι πολύ κοντά, μετά τη βασανιστική πορεία στη έρημο. Πως ο κύκλος της κρίσης κλείνει σιγά-σιγά. Κι ας δείχνουν όλα τα στοιχεία το αντίθετο. Έστω όμως σ αυτούς που θέλουν να το πιστεύουν.  Και όταν η Αριστερά ταλαντεύεται, δεν ξεκαθαρίζει τη γραμμή πλεύσης, αυτοί που θα τρέφονται με αυταπάτες δεν είναι λίγοι.

Ο νέος μεγάλος κίνδυνος- Ο δρόμος της Αριστεράς

Σ ένα τέτοιο σκηνικό, όπου στη χώρα μας η Αριστερά νίκησε στις ευρωεκλογές, αλλά δε διαμόρφωσε σκηνικό γενικής ανατροπής, επανέρχονται δυστυχώς για μια ακόμη φορά, οι σκέψεις του σύντομου δρόμου. Της νέας κεντροαριστερής συνεύρεσης. Αφού τα κουκιά μόνο με την Αριστερά «δεν βγαίνουν» κατά ορισμένους.

Ο Φλεβάρης ως δίλλημα ή ως ευκαιρία, γίνεται το σημείο αναφοράς. Μια εκλογή (του Προέδρου της Δημοκρατίας), που αν η Αριστερά αναγάγει ως κυρίαρχο σημείο των εξελίξεων- με αμφίβολο μάλιστα το αποτέλεσμά της- τότε το σύστημα έχει κάθε λόγο να ελπίζει. Δεδομένου πως, πέραν των άλλων, στο επίπεδο της σημερινής Βουλής, διαθέτει πολλά μέσα και εφεδρείες.

Ξανά λοιπόν το δίλλημα της «αναγκαστικής» μετακίνησης προς το Κέντρο. Της “ρεαλιστικής” μετακίνησης, κατά την πλειονότητα των ΜΜΕ. Το καινούριο είναι, πως σήμερα τσιμπάνε και ορισμένοι, που παλιότερα την απέρριπταν! Οι οποίοι επιχειρούν να διασκεδάσουν τις αντιρρήσεις και τις διαφωνίες, με το επιχείρημα της «μεγαλύτερης» και άρα ιδεολογικά ισχυρότερης δύναμης.

Τώρα, περισσότερο από ποτέ, το σενάριο αυτό πρέπει να αποκρουστεί. Χωρίς να παραγνωρίζει η Αριστερά τη σημασία και αυτής της μάχης (προεδρική εκλογή), σε καμιά περίπτωση στο όνομα της, δεν πρέπει να συμβάλλει στην νεκρανάσταση της μεταλλαγμένης Κεντροαριστεράς.                                                                             

Κινδυνεύει έτσι να χάσει τη ψυχή της, και πιθανότατα να αποτύχει στους στόχους τακτικής (προεδρική εκλογή). Και ακόμη χειρότερα,  μπορεί  λόγω του θολού σήματος που θα εκπέμψει η στροφή σε φθαρμένα πρόσωπα και αποτυχημένες πολιτικές, να χάσει και τη μοναδική  ιστορική ευκαιρία της κυβερνητικής εξουσίας.                                                                                                                                    Η εξέλιξη ενός τέτοιου αρνητικού ενδεχομένου, αποτρέπεται με την ριζοσπαστικοποίηση των θέσεων και τη στροφή στους κοινωνικούς αγώνες. Εκεί όπου μπορεί να συντελεστούν μεγάλες πολιτικές διεργασίες και μετατοπίσεις. Αγώνες που μπορεί, πέραν των άλλων, να επηρεάσουν και την Προεδρική εκλογή, όπως το 2011 ανέτρεψαν την κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ. Η αποτροπή ενός τέτοιου ενδεχομένου αφορά το σύνολο των δυνάμεων της Αριστεράς και τον κόσμο της Αριστεράς. Γιατί η εφαρμογή του, θα αποτελέσει αρνητικό ντόμινο για όλους.                                       

Απεναντίας τώρα περισσότερο απο ποτέ, θα έχει θετική καταλυτική επίδραση για τις εξελίξεις στη χώρα και την Ευρώπη, η συμπόρευση των Αριστερών δυνάμεων, του κόσμου της Αριστεράς, των πολιτών που απομακρύνονται απο τις κεντροαριστερές αυταπάτες και έχουν και αυτοί πολλά να συνεισφέρουν με τις εμπειρίες τους στο αγωνιστικό μέτωπο της Ανατροπής.

*μέλος της Π.Γ του ΣΥΡΙΖΑ, υπεύθυνος αγροτικής πολιτικής