Δύο αντιθετικά αυτοδιοικητικά παραδείγματα: Οι περιπτώσεις του Αχιλλέα Μπέου (Βόλος) και του Κώστα Κουλουρίδη (Χαλκίδα) / Σ. Ανδρονίδης

του Σίμου Ανδρονίδη*

Οι δημοτικές και περιφερειακές εκλογές που διεξήχθησαν πριν από έναν μήνα απετέλεσαν «εργαστήριο» ανάδειξης συγκεκριμένων προσώπων τα οποία κινούνται εκτός της σφαίρας της επίσημης πολιτικής. Ένα από αυτά τα πρόσωπα είναι και ο Αχιλλέας Μπέος, ο οποίος όχι μόνο «διεκδίκησε» την δημαρχία του Βόλου, αλλά κατάφερε και να εκλεγεί δήμαρχος στον Β’ γύρο. Ο υπόδικος πρώην πρόεδρος της ΠΑΕ Ολυμπιακός Βόλου κατάφερε να κερδίσει την εμπιστοσύνη των δημοτών του Βόλου. Η υποψηφιότητα του ανέδειξε και σκιαγράφησε με...

ενάργεια τις τομές και τις δομικές ανακατατάξεις που έχει προκαλέσει η βαθιά οικονομική κρίση και φυσικά η διαχείριση της. Τομές που αποκρυσταλλώνονται στο πεδίο των τοπικών κοινωνιών, δημιουργώντας «χώρο» για επίδοξους «σωτήρες» και «μεσσίες» οι οποίοι ενδυόμενοι τον «μανδύα» του «ανεξάρτητου» και «ακομμάτιστου» καταφέρνουν να παρέμβουν στο τοπικό μικροεπίπεδο.

Ο Αχιλλέας Μπέος εμφανίστηκε στην τοπική πολιτική σκηνή του Βόλου ως υποψήφιος δήμαρχος επιδιώκοντας να εκμεταλλευθεί την αλλαγή της κοινωνικής διαστρωμάτωσης της πόλης. Η «τηλεοπτικοποίηση» του πολιτικού λόγου και της παρουσίας του συνδυάστηκε οργανικά με μία διάχυτη «οπαδική» κουλτούρα η οποία και μετατοπίστηκε από τον γηπεδικό χώρο στον χώρο της τοπικής πολιτικής σκηνής. Οι συνδηλώσεις της υποψηφιότητας του κατάφεραν να συσπειρώσουν μία σημαντική μερίδα δημοτών του Βόλου, ήδη από τον Α’ γύρο των εκλογών της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Η υποψηφιότητα του εξέφρασε τα αντιδραστικά κοινωνικά στρώματα της πόλης του Βόλου, που είδαν στο πρόσωπο του τον επίδοξο «εξυγιαντή» της τοπικής σφαίρας. Ο πολιτικός λόγος που εξέφρασε περιείχε τα στοιχεία της «εναντίωσης» στην διαφθορά και την ατιμωρησία, έννοιες που συνδέονται με τα «κατεστημένα» πολιτικά κόμματα. Σε αυτή την περίπτωση αποκρυσταλλώθηκε το αμάλγαμα του «αδιάφθορου» υποψηφίου, ο οποίος δεν έχει καμία σχέση με τα κατεστημένα και διεφθαρμένα πολιτικά κόμματα.

Και εδώ αναδύονται οι δομικές αντιφάσεις και αδυναμίες της υποψηφιότητας του: Πως είναι δυνατόν ένας υπόδικος, ο οποίος και έχει καταδικαστεί για την συμμετοχή του στο κύκλωμα που «έστηνε» ποδοσφαιρικούς αγώνες να ενδυθεί τον «μανδύα» του «αδιάφθορου» και κατ’επέκταση «έντιμου» υποψήφιου; Ο Αχιλλέας Μπέος απέφυγε την  επί την ουσίας την προγραμματική αντιπαράθεση με τους συνυποψηφίους του, προτιμώντας να ορίσει τον «χώρο» και τον «χρόνο» της παρέμβασης του στα τοπικά δρώμενα: Όρισε και περιχαράκωσε ταυτόχρονα  τον «χώρο» δράσης του, ασκώντας έντονη κριτική όχι τόσο στους συνυποψήφιους του για τον δήμο του Βόλου, όσο στην δικομματική κυβέρνηση και στην κατεστημένη πολιτική τάξη. Έτσι, αποκρυσταλλώθηκαν συγκεκριμένες ταυτότητες στην πόλη, οι ταυτότητες της «ολικής» απόρριψης του κομματικού-πολιτικού συστήματος, κάτι που βοήθησε τον Αχιλλέα Μπέο να εμφανιστεί ως ο πόλος έκφρασης του «νέου».

Η προσίδια «τηλεοπτικοποίηση» του λόγου και της παρουσίας του, η «σωματικοποίηση» της πολιτική του δράσης, συμφύονται οργανικά με τις γωνίες της πολιτικής παρέμβασης του νεοναζιστικού μορφώματος της Χρυσής Αυγής. Όχι τόσο στο επίπεδο της κοινής παρουσίας και δράσης, όσο στο σημαίνον της παρέμβασης στο κοινωνικό πεδίο, στο πεδίο του «δρόμου» κάτι που είχε ως αποτέλεσμα την διαμόρφωση και αποκρυστάλλωση συγκεκριμένων ταυτοτικών συνδηλώσεων που κατάφεραν να ορίσουν την εκλογική αναμέτρηση στον δήμο του Βόλου. Τα τοπικά μπλοκ εξουσίας συσπειρώθηκαν γύρω από την υποψηφιότητα του Αχιλλέα Μπέου, καλύπτοντας και επικαλύπτοντας το πεδίο δράσης και παρέμβασης του εργατικού κινήματος στην πόλη και στην ευρύτερη περιοχή.

Τα τοπικά μπλοκ εξουσίας που συνδέονται οργανικά με την κυρίαρχη αστική τάξη, επιδιώκουν την διατήρηση της θέσης και των προνομίων τους, που πλέον αποκτούν νέο όνομα και ορίζοντα. Και αυτός ο ορίζονται αφορά αφενός μεν  την διαχείριση των πόρων του ΕΣΠΑ (Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς), αφετέρου δε την πρόσδεση τους στο άρμα της τοπικής μικροεξουσίας. Ο επιθετικός πολιτικός λόγος του υποψήφιου δημάρχου Βόλου, διαπότισε τα κοινωνικά στρώματα του Βόλου. Δεν ήταν όμως τόσο το ποδοσφαιρικό του παρελθόν που προσδιόρισε τις συντεταγμένες της υποψηφιότητας του όσο η κουλτούρα μίας «λούμπεν» διαμαρτυρίας που εξέφρασε, μίας διαμαρτυρίας που έλαβε τα χαρακτηριστικά της «λαϊκότητας», της «αθωότητας» και της «αντισυστημικότητας». Η εκλογή του στον δήμο του Βόλου, σημαίνει ότι για την επόμενη πενταετία η σύνολη Τοπική Αυτοδιοίκηση θα κινείται στην «κόψη του ξυραφιού».

Εντός αυτού του πλαισίου προσκολλάται και ένα συγκεκριμένο ποδοσφαιρικό παρελθόν, το οποίο όμως φορτίζεται αρνητικά. Η υποψηφιότητα του ήταν αποτέλεσμα της συγκρότησης μίας κοινωνικής συμμαχίας των τοπικών μπλοκ εξουσίας με τα μικροαστικά κοινωνικά στρώματα της πόλης τα οποία και αναζητούν τρόπους έκφρασης και παρέμβασης στο νέο σκηνικό που έχει δημιουργήσει η οικονομική κρίση. Η προσπάθεια «ποδοσφαιροποίησης» της πολιτικής παρουσίας συγκεκριμένων υποψηφιοτήτων, δεν μας βοηθά στην ανάλυση της πολιτικής κατάστασης.

Αυτή η προσίδια και προϊούσα «ποδοσφαιροποίηση» αποκρύπτει τις προσλαμβάνουσες των υποψηφιοτήτων τύπου Μώραλη και Μπέου. Αποκρύπτει την δραστηριοποίηση των τοπικών μπλοκ εξουσίας καθώς και την σφαίρα των ιδιωτικών-επιχειρηματικών συμφερόντων τα συμφέροντα των οποίων εκφράζουν οι συγκεκριμένες υποψηφιότητες. Αγνοεί τις βαθιές και τεκτονικές αλλαγές που έχουν συντελεσθεί στην κοινωνική γεωγραφία και διαστρωμάτωση των μεγάλων αστικών κέντρων. Τα κλειστά καταστήματα στα μεγάλα αστικά κέντρα προλείαναν το έδαφος για την εμφάνιση τέτοιων υποψηφιοτήτων. Και κλειδί για να κατανοήσουμε την ουσία αυτών των υποψηφιοτήτων, είναι η αλλαγή της πολιτικής συμπεριφοράς και δραστηριοποίησης των μικροαστικών κοινωνικών τάξεων.

Ο «ζωτικός χώρος» που αναζητούν αποτελεί το υπόστρωμα και το τέλειο κοινωνικό και πολιτικό «λίπασμα» για την εμφάνιση των συγκεκριμένων υποψηφίων. Οι υποψηφιότητες Μπέου και Μώραλη αποτελούν το πολιτικό επιστέγασμα της συγκρότησης αντιδραστικών κοινωνικών συμμαχιών στο τοπικό μικροεπίπεδο. Η αλλαγή πολιτικού στρατοπέδου και πολιτικής συμπεριφοράς των τοπικών μπλοκ εξουσίας μας επιτρέπει να κατανοήσουμε καλύτερα το νόημα και την «ουσία» των παραπάνω υποψηφιοτήτων.

Στον συμβολικό όσο και πραγματικό αντίποδα των συγκεκριμένων υποψηφιότητων κινήθηκε η υποψηφιότητα του Κώστα Κουλουρίδη για τον δήμο της Χαλκίδας. Σε αυτή την περίπτωση μπορούμε να κάνουμε λόγο για μία νέα πολιτική «υλικότητα» Την «υλικότητα» της συγκρότησης ενός αμιγώς εργατικού ψηφοδελτίου, ενός συλλογικού ψηφοδελτίου που εξέφρασε τις ανάγκες και τις αγωνίες του μπλοκ των εργαζομένων  και ανέργων της περιοχής. Η «υλικότητα» της υποψηφιότητας του Κώστα Κουλουρίδη δημιουργεί στάσεις, αξίες, σύμβολα και πράξεις εναντίωσης αφενός μεν στα τοπικά μπλοκ εξουσίας της Χαλκίδας, αφετέρου δε εναντίωσης στο κυρίαρχο και συμπαγές μπλοκ εξουσίας.

Η υποψηφιότητα του νοείται και ορίζεται ως πολιτικό «συμβάν», ως πολιτική απόκριση στις έκτακτες κοινωνικές συνθήκες που δημιούργησε η διαχείριση και η ρύθμιση της οικονομικής-καπιταλιστικής κρίσης. Και αυτό το πολιτικό «συμβάν» κατάφερε να αναδιαμορφώσει το πολιτικό παίγνιο της περιοχής. Ανανοηματοδότησε και ανασημασιοδότησε εκ νέου την κοινωνική και πολιτική διαπάλη θυμίζοντας σε όλους τους εργαζόμενους ποιο είναι το βασικό επίδικο και διακύβευμα: Η άσκηση και η αντίληψης της πολιτικής ως μίας συλλογικής δραστηριότητας που οφείλει να απευθύνεται στους «από κάτω».

 Το «συμβάν» του Κώστα Κουλουρίδη μπόρεσε να αρθρώσει λόγο εναντίωσης στην ίδια την οικονομική κρίση και στις συνέπειες της. Μπορούμε να διακρίνουμε κάποιους άξονες: 

1. Η υποψηφιότητα κινείται στην περιοχή του συλλογικού «παιγνίου» συναρθρώνοντας και εκφράζοντας την «πληγωμένη» εργατική συσσωμάτωση της Χαλκίδας, 

2. Διαμόρφωσε τους όρους για την ανάδυση και την εμφάνιση συμβολικών και πραγματικών «πολιτικών συμβάντων» στην περιοχή της Χαλκίδας, «συμβάντα» αγωνιστικότητας, ανιδιοτέλειας και αλληλεγγύης που τέμνουν ταυτόχρονα το τοπικό πολιτικό σκηνικό, 

3. Η υποψηφιότητα του Κώστα Κουλουρίδη συνδέθηκε οργανικά με την δραστηριοποίηση του Εργατικού Κέντρου Χαλκίδας, με αποτέλεσμα την ταυτόχρονη κοινωνική-εργατική όσο και κινηματική υπέρβαση των όρων παρουσίας και δράσης του συμβιβασμένου και επίσημου συνδικαλισμού, 

4. Κόμισε μία παλαιά όσο και «νέα» αντίληψη για την πολιτική διαπάλη, ζητώντας την ενεργή υποστήριξη των «από κάτω, 

5. Ο συνδυασμός της «Κινητοποίησης» απέκτησε ένα συγκεκριμένο αντιμνημονιακό πρόσημο, καθότι εναντιώθηκε άμεσα στην μνημονιακή διαχείριση της οικονομικής κρίσης. Έτσι, ανήγαγε την εργατική σφαίρα της Χαλκίδας στο πεδίο του πολιτικού εποικοδομήματος. Μέσα από μία επάλληλη και εφαπτόμενη σύγκλιση το αντιμνημονιακό πρόσημο μετασχηματίζεται σε αντικαπιταλιστικό-αντιιμπεριαλιστικό., 

6. Ο συνδυασμός της «Κινητοποίησης» αποτελεί τεκμήριο ζώσας κοινωνικής και πολιτικής διαπάλης, αποτελώντας το καλύτερο «σχολείο» για τα κόμματα και τις οργανώσεις της Αριστεράς, 

7. Ανανοηματοδότησε το κοινωνικό και πολιτικό πράττειν, 

8. Ήταν η πολιτική έκφραση μίας κοινωνικής συμμαχίας εργαζομένων και ανέργων, η συγκρότηση της οποίας ήταν απόρροια των συνεπειών της οικονομικής κρίσης.

Όλα τα παραπάνω ορίζουν και προσδιορίζουν ταυτόχρονα την υποψηφιότητα του Κώστα Κουλουρίδη για τον δήμο της Χαλκίδας. Η πρωτοτυπία της έγκειται στην καθημερινή ώσμωση με τα πληττόμενα λαϊκά στρώματα. Τα όρια και οι γωνίες της δεν εξαντλούνται στο βαθμό που αναπλάθεται καθημερινά μέσα στο πλαίσιο της κανονικότητας. Μάλλον επιδιώκει να υπερβεί την κοινωνική και πολιτική κανονικότητα.

 Και όπως είπε η Francis Fox Piven, «η εξουσία των εργατών και των πολιτών πρέπει να ανακαλυφθεί εκ νέου παρά και ενάντια στο νεοφιλελεύθερο δόγμα».[1] Και ο συνδυασμός της «Κινητοποίησης» επεδίωξε και επιδιώκει την σφυρηλάτηση των όρων συγκρότησης της «εξουσίας των εργατών και των πολιτών».

---

[1] Βλ.σχετικά, Fox Piven Francis, ‘Μορφές Εξουσίας και Παγκοσμιοποίηση’, στο Ρήγος Άλκης & Τσουκαλάς Κωνσταντίνος, (επιμ.), ‘Ο Νίκος Πουλαντζάς και η επικαιρότητα του έργου του’, Ελληνική Εταιρεία Πολιτικής Επιστήμης, Εκδόσεις Θεμέλιο, Αθήνα, 2001, σελ. 312. 

*πολιτικός επιστήμονας, υποψήφιος διδάκτωρ ΑΠΘ