Οι κινητοποιήσεις στην Τουρκία / Σίμος Ανδρονίδης

του Σίμου Ανδρονίδη*

Ο θάνατος του 15χρόνου Μπερκίν Ελβάν έβγαλε στους δρόμους χιλιάδες Τούρκους διαδηλωτές. Το νεαρό παιδί επί εννέα μήνες βρίσκονταν σε κώμα μετά από την επίθεση αστυνομικού με δακρυγόνο. Το χτύπημα τελικά αποδείχθηκε μοιραίο. Μετά τις πολυήμερες διαδηλώσεις των διαδηλωτών τον...

Ιούνιο του 2013 στο πάρκο Γκεζί στην Κωνσταντινούπολη, ο θάνατος του νεαρού απετέλεσε το έναυσμα για την πραγματοποίηση μαζικών διαδηλώσεων διαμαρτυρίας ενάντια στην πολιτική της κυβέρνησης Ερντογάν. Οι διαδηλώσεις του καλοκαιριού ήταν αποτέλεσμα της απόφασης της κυβέρνησης Ερντογάν να προχωρήσει στην κατασκευή εμπορικού κέντρου στο χώρο όπου βρίσκεται το πάρκο Γκεζί, ένας από τους τελευταίους εναπομείναντες πνεύμονες πρασίνου της Τουρκικής μεγαλούπολης.

 Γρήγορα το περιβαλλοντικό υπόβαθρο μετασχηματίστηκε σε κοινωνικό, ωθώντας χιλιάδες διαδηλωτές στους δρόμους. Εντός του αρχικού περιβαλλοντικού πλαισίου, ενυπήρχε η κοινωνική και πολιτική διάσταση που συνδέθηκαν  με την απόρριψη μίας πολιτικής η οποία στο βωμό του «εύκολου» και «γρήγορου» καπιταλιστικού κέρδους θυσιάζει το περιβάλλον. Οι κινητοποιήσεις που ξεκίνησαν με αφορμή τον θάνατο του νεαρού αγοριού, αποτελούν την συμβολική απάντηση των διαδηλωτών στα εντεινόμενα κρούσματα διαφθοράς που ταλανίζουν την κυβέρνηση Ερντογάν, αλλά και το ίδιο το κόμμα του, το κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑKP).

 Οι ραγδαίες αποκαλύψεις για χρηματισμό υπουργών της κυβέρνησης από επιχειρηματίες, ακόμη και για τον χρηματισμό του γιου του πρωθυπουργού μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι το ίδιο το κόμμα του Ταγίπ Ερντογάν στην κυβέρνηση λειτουργεί ως λειτουργεί ως κομματικό δίκτυο προσέλκυσης και συσπείρωσης επιχειρηματιών οι οποίοι έχοντας ως σημείο αναφοράς τον ίδιο τον πρωθυπουργό δωροδοκούν και χρηματίζουν κομματικά και υπουργικά στελέχη με απώτερο στόχο να αποσπάσουν μερίδιο από την κρατικά-χρηματοδοτική πίτα.

 Έτσι παρατηρούμε την άμεση και οργανική σύμφυση κόμματος-επιχειρηματιών, κόμματος και μίας μερίδας της τουρκικής αστικής τάξης με αναφορές στον χώρο των κατασκευών η οποία και ευνοήθηκε από την άνοδο του κόμματος δικαιοσύνης και ανάπτυξης στην εξουσία καθώς και από τις πολιτικές του.  Θα λέγαμε πως σε κυβερνητικό επίπεδο, σε επίπεδο εφαρμοσμένων πολιτικών και παράνομου πλουτισμού παρατηρούμε την σύμφυση κράτους-αστικής τάξης και συγκεκριμένα της μερίδας ή των μερίδων της αστικής τάξης που ευνοήθηκαν από τις πολιτικές της κυβέρνησης Ερντογάν. Την ίδια στιγμή η διαμάχη της κυβέρνησης Ερντογάν με τον εξόριστο ιμάμη και ιδρυτή ενός τεράστιου θρησκευτικού δικτύου, Φετουλάχ Γκιουλέν, μας δίνει το περίγραμμα μίας εσωτερικής ενδοαστικής διαπάλης, όπου το δίκτυο Γκιουλέν έχοντας προσβάσεις στα ένα κομμάτι των σωμάτων ασφαλείας (αστυνομία) καθώς και στο δικαστικό σώμα,  φαίνεται να κινείται σε αντίθετη πολιτική κατεύθυνση από την κυβέρνηση Ερντογάν.

 Όμως, πέρα και πάνω από τις τρέχουσες δημοσιογραφικές αντιλήψεις, τίποτα δεν αποκλείει την σύναψη μίας πολιτικής συμμαχίας μεταξύ Ερντογάν-Γκιουλέν, ή μίας συμμαχίας μεταξύ διαφωνούντων του κόμματος ΑΚP με τον Γκιουλέν, σε περίπτωση που οι διαδηλώσεις και οι κινητοποιήσεις λάβουν «επικίνδυνη» για το σύστημα τροπή. Ήδη τα συνθήματα μίας μερίδας διαδηλωτών («Το κράτος είναι ο δολοφόνος του Μπερκίν Ελβάν») στοχεύουν στον πυρήνα των κρατικών μηχανισμών, θέτοντας στο επίκεντρο του λόγου και της κριτικής τους την αυταρχική διακυβέρνηση Ερντογάν, ο οποίος  έχει αναγορεύσει τα σώματα ασφαλείας σε «θεματοφύλακες»  της  «ομαλότητας» και της «σταθερότητας».

 Είναι πολύ πιθανό οι  διαδηλώσεις στα μεγάλα αστικά κέντρα (Κωνσταντινούπολή, Άγκυρα, Σμύρνη) να εγγράψουν τα χαρακτηριστικά μία μόνιμης κρίσης στο εσωτερικό του άρχοντος συγκροτήματος εξουσίας, μεταφέροντας την κοινωνική πίεση στο κρατικό-κυβερνητικό πεδίο. Σε μία τέτοια περίπτωση η κυβέρνηση θα επιδιώξει να «εξωτερικεύσει» την κρίση χρησιμοποιώντας τους κατασταλτικούς μηχανισμούς ενάντια στους διαδηλωτές. Στο εσωτερικό του ετερόκλητου κινήματος δραστηριοποιούνται δυνάμεις όπως το κομμουνιστικό κόμμα Τουρκίας, το δραστηριοποιήθηκε έντονα την περίοδο των διαδηλώσεων του καλοκαιριού, εργατικά συνδικάτα αριστερής προέλευσης, φοιτητικές οργανώσεις κ.α.

 Αυτή η κοινωνική κίνηση, η κοινωνική μετατόπιση που μεταφράζεται στην πραγματοποίηση διαδηλώσεων, αποκρυσταλλώνει και τις έντονες διεργασίες που  συντελούνται στο εσωτερικό της τουρκικής κοινωνίας, με σημαντικά λαϊκά κοινωνικά στρώματα να αποστοιχίζονται σταδιακά από το κόμμα της Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης. Δεν ξέρουμε ποια ακριβώς μορφή θα λάβουν οι συντελούμενες κοινωνικές διεργασίες. Κριτήριο για περαιτέρω εξέλιξη των κοινωνικών και πολιτικών συμβάντων θα αποτελέσουν οι επερχόμενες δημοτικές εκλογές της 30ης Μαρτίου οι οποίες και θα καταδείξουν και την απήχηση του κόμματος Ερντογάν. Επίσης αποτελούν και ένα ιδιότυπο πολιτικό «πείραμα» καθότι θα καταδείξουν το αν θα υπερισχύσει η «εκλογιμότητα» ήτοι η πολιτική επίλυση της κρίσης διαμέσου της συμμετοχής στις εκλογές, της εκλογικής έκφρασης, ή αντίθετα, θα υπερισχύσει ο «δείκτης της κινηματικής διάστασης», διαμέσου της συνέχισης των κινητοποιήσεων. 

*πολιτικός επιστήμονας, υποψήφιος διδάκτωρ ΑΠΘ