Λούξεμπουργκ –Λίμπκνεχτ: Δύο επαναστάτες κομμουνιστές. Δύο εμβληματικές μορφές του γερμανικού αλλά και παγκόσμιου προλεταριάτου

Του Γιώργου Πετρόπουλου


«Αυτοί οι δήμιοι, αυτοί οι λακέδες της αστικής τάξης έβαλαν τους Γερμανούς λευκοφρουρίτες, τα μαντρόσκυλα της ιερής καπιταλιστικής ιδιοκτησίας, να λιντσάρουν την Ρόζα Λούξεμπουργκ, να τουφεκίσουν πισώπλατα τον Καρλ Λίμπκνεχτ με το ολοφάνερα ψεύτικο πρόσχημα ότι αποπειράθηκε “να αποδράσει”… και, ταυτόχρονα, οι δήμιοι αυτοί πήγαν να καλύψουν τους λευκοφρουρίτες με το κύρος της κυβέρνησης, που δεν έχει δήθεν καμία ευθύνη, που στέκεται τάχα πάνω από τάξεις! Δε βρίσκω λόγια να χαρακτηρίσω όλη την...

αποκρουστικότητα και την ποταπότητα αυτού του φρικτού εγκλήματος που διέπραξαν οι δήθεν σοσιαλιστές… Το αίμα των καλύτερων ανθρώπων της παγκόσμιας προλεταριακής Διεθνούς, των αξέχαστων ηγετών της διεθνούς σοσιαλιστικής επανάστασης, θα ατσαλώσει καινούριες μάζες εργατών για αγώνα ζωής και θανάτου. Και ο αγώνας αυτός θα οδηγήσει στη νίκη».

Λένιν (1)

Καρλ Λίμπκνεχτ

Ρόζα Λούξεμπουργκ

Στις 14 Ιανουαρίου του 1919 στην εφημερίδα «Die Rote Fahne» («Η Κόκκινη Σημαία»), που ήταν όργανο του κόμματος των Γερμανών κομμουνιστών (Σπαρτακιστών), δημοσιεύτηκε ένα άρθρο της Ρόζας Λούξεμπουργκ με τίτλο «Τάξη επικρατεί στο Βερολίνο…». Το άρθρο εκείνο, που έμελλε να είναι και το τελευταίο της μεγάλης επαναστάτριας, τελείωνε με τούτες τις λέξεις: «Οι μάζες είναι ο αποφασιστικός συντελεστής, αυτές είναι βράχος που πάνω του θα θεμελιωθεί της επανάστασης η τελική νίκη. Οι μάζες στάθηκαν στο ύψος τους, την “ήττα” αυτή την έκαναν πραγματικά έναν κρίκο στην αλυσίδα των ιστορικών εκείνων ηττών, που είναι η δόξα και η δύναμη του διεθνούς σοσιαλισμού. Και γι’ αυτό μέσ’ απ’ αυτήν την “ήττα” θα βλαστήσει η μελλοντική νίκη. “Τάξη επικρατεί στο Βερολίνο!”. Ηλίθιοι δήμιοι! Η “τάξη” σας είναι χτισμένη πάνω στην άμμο. Η επανάσταση αύριο “θα υψώσει τη βροντερή φωνή της ως τους ουρανούς”. Τρομαγμένοι θ’ ακούσετε το νικητήριό της σάλπισμα: – Ημουν, είμαι και θα είμαι» (2).

Την επομένη, στην ίδια εφημερίδα, ο Καρλ Λίμπκνεχτ, στο ίδιο πνεύμα με την Ρόζα Λούξεμπουργκ, έγραφε χαρακτηριστικά (3): «Ο Σπάρτακος τσακίστηκε! Τι ησυχία! Εμείς όμως δεν τραπήκαμε σε φυγή, δεν ηττηθήκαμε! Και αν ακόμη αυτοί μας ρίξουν στις αλυσίδες είμαστε εδώ και θα μείνουμε εδώ! Και η νίκη θα είναι δική μας… Το δικό μας το πλοίο ακολουθεί το δικό του δρομολόγιο σταθερά και περήφανα, μέχρι το στόχο. Και αν εμείς δε θα ζούμε πια όταν αυτός επιτευχθεί, θα ζει το πρόγραμμά μας. Αυτό θα κυριαρχεί στον κόσμο της λυτρωμένης ανθρωπότητας. Παρ’ όλα αυτά».

Ηταν πλέον φανερό πως η Επανάσταση στη Γερμανία είχε πια ηττηθεί. Μια επανάσταση που ξεκίνησε στις 9 Νοεμβρίου του 1918, αλλά για μια σειρά αιτίες – με κυριότερες τον προδοτικό ρόλο των σοσιαλδημοκρατικών και την καθυστερημένη εμφάνιση ανεξάρτητου κομμουνιστικού κόμματος – δεν κατάφερε ποτέ να ξεπεράσει την αστικοδημοκρατική της φάση. Παρ’ όλη την ήττα όμως, τόσο η Λούξεμπουργκ, όσο και ο Λίμπκνεχτ δεν έφυγαν από το Βερολίνο «για να μην αποθαρρύνουν τους Βερολινέζους συντρόφους τους» (4). Η απόφασή τους αυτή αποκτάει ξεχωριστή σημασία, δεδομένου ότι γνώριζαν πολύ καλά τι τους περίμενε. Η λευκή τρομοκρατία κυριαρχούσε απ’ άκρη σ’ άκρη στο Βερολίνο και σκορπούσε χωρίς δισταγμό το θάνατο στις γραμμές των ηττημένων επαναστατών. Στις 13 Ιανουαρίου, μάλιστα, το δημοσιογραφικό όργανο των Γερμανών σοσιαλδημοκρατών «Vorwarts» έγραφε απερίφραστα ότι ο Καρλ, η Ρόζα και άλλοι ηγέτες της επανάστασης αναζητούνταν ανάμεσα στους νεκρούς. Ηταν φανερό πως είχαν προγραφεί.

Τρεις μέρες αργότερα, ένα επίσημο ανακοινωθέν πληροφορούσε πως ο Καρλ Λίμπκνεχτ είχε συλληφθεί, αλλά σκοτώθηκε, ενώ επιχειρούσε να αποδράσει και η Ρόζα Λούξεμπουργκ είχε λιντσαριστεί από εξαγριωμένο πλήθος (5). Επρόκειτο για ένα άνανδρο ψέμα. Η Ρόζα και ο Καρλ είχαν δολοφονηθεί. Ας παρακολουθήσουμε πώς, μέσα από την περιγραφή του Πάουλ Φρέλιχ (6):

Μια άνανδρη δολοφονία

Αντεπαναστάτες στρατιώτες και αξιωματικοί 

στο ξενοδοχείο «Εντεν», μετά τη δολοφονία 

του Κ. Λίμπκνεχτ και της Ρ. Λούξεμπουργκ

«Στις 15 Ιανουαρίου το βράδυ, κατά τις 9 η ώρα, Ο Καρλ και η Ρόζα συνελήφθησαν μαζί με τον Πικ, στο τελευταίο τους καταφύγιο στη Βίλμερσντορφ, προάστιο στα δυτικά του Βερολίνου, στον αριθ. 53 της οδού Μανχάιμ, από μια ομάδα στρατιωτών με επικεφαλής τον υπολοχαγό Λίντερ και τον ξενοδόχο Μέριγκ, μέλος του συμβουλίου των πολιτών της Βίλμερσντορφ. Ο Καρλ και η Ρόζα διαμαρτυρηθήκανε και δείξανε ψεύτικες ταυτότητες, αλλά ένας χαφιές που είχε κερδίσει την εμπιστοσύνη του Λίμπκνεχτ αποκάλυψε ποιοι πραγματικά ήταν. Ο Καρλ οδηγήθηκε πρώτα στο γενικό επιτελείο του συμβουλίου των πολιτών και κατόπιν στο ξενοδοχείο “Εντεν”. Αμέσως κατόπιν η Ρόζα και ο Πικ φτάσανε επίσης εκεί με ισχυρή στρατιωτική συνοδεία.

Στο ξενοδοχείο “Εντεν” η δολοφονία του Καρλ και της Ρόζας είχε ήδη αποφασιστεί και οργανωθεί υπό τη διεύθυνση του λοχαγού Παμπστ».

Οταν ο Λίμπκνεχτ έφτασε στο ξενοδοχείο, δέχτηκε χτυπήματα, με υποκόπανο όπλου, στο κεφάλι, ενώ η Λούξεμπουργκ και ο Πικ έγιναν δεχτοί με ουρλιαχτά και βρισιές. «Ενώ ο Πικ φρουρούνταν σε μια γωνιά του διαδρόμου – συνεχίζει ο Φρέλιχ -, η Ρόζα και ο Καρλ σύρθηκαν μπροστά στο λοχαγό Παμπστ για να υποστούν μιαν “Ανάκριση”. Λίγο κατόπιν πήραν τον Καρλ. Βγαίνοντας από το κτίριο, ένας ναύτης τον έριξε κάτω με χτυπήματα υποκόπανου. Κατόπιν τον ρίξανε σε ένα αυτοκίνητο, μέσα στο οποίο ανέβηκαν ο υπολοχαγός Χορστ φον Πφλουγκ – Χάρτουνγκ, ο λοχαγός Χάιντς φον Πφλουγκ – Χάρτουνγκ, οι υπολοχαγοί Λίτμαν φον Ρίτεγκεν, Στρίγγε και Σουλτζ και ο ιππέας Φρίντριχ. Στο Νόιερ Σέε μέσα στο Τιέργκαρντεν (7) βγάλανε από το αυτοκίνητο μισολιπόθυμο τον Λίμπκνεχτ, τον τράβηξαν μερικά βήματα και τον δολοφόνησαν. Το πτώμα του το παρέδωσαν κατόπιν σε ένα σταθμό πρώτων βοηθειών, με τη δήλωση ότι πρόκειται για το πτώμα αγνώστου.

Λίγο κατόπιν μετά τον Λίμπκνεχτ, η Ρόζα Λούξεμπουργκ σύρθηκε έξω από το ξενοδοχείο από τον υπολοχαγό Φόγκελ. Μπροστά στην πόρτα την περίμενε ο υπολοχαγός Ρούγκε, ένας πνευματικά έκφυλος, που είχε πάρει διαταγή από τους υπολοχαγούς Φόγκελ και Πφλουγκ – Χάρτουνγκ να χτυπήσει τη Ρόζα. Με δυο χτυπήματα του υποκόπανου, έσπασε το κρανίο τη Ρόζας. Σχεδόν άπνους ρίχτηκε μέσα σε ένα αυτοκίνητο. Μερικοί αξιωματικοί πηδήσανε στο όχημα. Ενας χτύπησε τη Ρόζα με τη λαβή του περιστρόφου του. Ο υπολοχαγός Φόγκελ την πυροβόλησε στο κεφάλι. Το πτώμα μεταφέρθηκε μέσω του Τιέργκαρντεν και από εκεί ρίχτηκε από ψηλά, από τη γέφυρα του Λιχτενστάιν στο κανάλι Λάνβεχρ. Το Μάη του 1919, το πτώμα βγήκε στην όχθη».

Η κηδεία του Καρλ Λίμπκνεχτ έγινε στις 25 Ιανουαρίου και της Ρόζας Λούξεμπουργκ στις 13 Ιουνίου του 1919 και μετατράπηκαν σε λαϊκές διαδηλώσεις, όπου πήραν μέρος εκατοντάδες χιλιάδες Γερμανοί εργαζόμενοι (8).

Ισχυρό πλήγμα για το παγκόσμιο επαναστατικό κίνημα

Χωρίς αμφιβολία, η δολοφονία της Ρ. Λούξεμπουργκ και του Κ. Λίμπκνεχτ αποτέλεσε ισχυρότατο πλήγμα, όχι μόνο για το γερμανικό, αλλά και για το παγκόσμιο προλεταριάτο. Την πολιτική σημασία του γεγονότος την έδωσε με ακρίβεια ο Λένιν στις 19 Ιανουαρίου του 1919, όταν, μιλώντας σε συγκέντρωση διαμαρτυρίας, είπε μεταξύ άλλων (9): «Σήμερα στο Βερολίνο η αστική τάξη και οι σοσιαλπροδότες πανηγυρίζουν. Κατάφεραν να δολοφονήσουν τον Κ. Λίμπκνεχτ και την Ρ. Λούξεμπουργκ. Ο Εμπερτ και ο Σάιντεμαν, που τέσσερα ολόκληρα χρόνια έσπρωχναν τους εργάτες στο σφαγείο για ληστρικά συμφέροντα, ανέλαβαν τώρα το ρόλο δημίων των προλεταριακών ηγετών. 

Το παράδειγμα της επανάστασης στη Γερμανία, μας πείθει ότι η “δημοκρατία” δεν είναι παρά ένα προκάλυμμα της αστικής καταλήστευσης και της πιο άγριας βίας». 

Για το θέμα αυτό, ο Λένιν μίλησε το Μάρτη του ’19 στο ιδρυτικό συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς, λέγοντας χαρακτηριστικά (10): «Η δολοφονία του Καρλ Λίμπκνεχτ και της Ρόζας Λούξεμπουργκ αποτελεί γεγονός κοσμοϊστορικής σημασίας, όχι μόνο γιατί βρήκαν τραγικό θάνατο οι καλύτεροι άνθρωποι και ηγέτες της πραγματικά προλεταριακής, της Κομμουνιστικής Διεθνούς, αλλά και γιατί αποκαλύφθηκε πέρα για πέρα η ταξική ουσία ενός κράτους προηγμένου σε ευρωπαϊκή κλίμακα – μπορούμε να πούμε δίχως υπερβολή σε παγκόσμια κλίμακα. Αν κάτω από μια κυβέρνηση σοσιαλπατριωτών οι αξιωματικοί και οι καπιταλιστές μπόρεσαν να δολοφονήσουν ατιμώρητα κρατούμενους, δηλ. ανθρώπους που η κρατική εξουσία τους είχε θέσει κάτω από τη φρούρησή της, βγαίνει το συμπέρασμα πως η ρεπουμπλικανική δημοκρατία στην οποία μπόρεσε να συμβεί ένα τέτοιο πράγμα δεν είναι παρά δικτατορία της αστικής τάξης».

Ο Λένιν έχει απόλυτα δίκιο σ’ αυτές τις διαπιστώσεις του, γεγονός που αποδεικνύεται περίτρανα από τα ιστορικά στοιχεία που υπάρχουν σχετικά με την τύχη των δολοφόνων. «Η κυβέρνηση – γράφει ο Βόλφγκανγκ Ρούγκε (11) - αρνήθηκε να δικαστούν οι ένοχοι από ένα έκτακτο δικαστήριο, με τον ισχυρισμό ότι θα ήταν “αδικαιολόγητη ανάμειξη” στις υποθέσεις της στρατιωτικής δικαιοσύνης και έτσι παρουσιάστηκαν σε ένα δικαστήριο του δικού τους τάγματος, δηλαδή του δολοφονικού σώματος. Οι περισσότεροι από αυτούς που πήραν μέρος στη δολοφονία, ανάμεσά τους κι εκείνοι που εισέπραξαν ένα μέρος της αμοιβής των 100.000 μάρκων, που είχαν οριστεί για τη δολοφονία του Λίμπκνεχτ και της Λούξεμπουργκ, αφέθηκαν ελεύθεροι “λόγω έλλειψης αποδεικτικών στοιχείων”. Μόνο δύο αξιωματικοί καταδικάστηκαν για “απόπειρα δολοφονίας”, σε χαμηλές ποινές φυλάκισης. Μια βδομάδα όμως αργότερα κατάφεραν να δραπετεύσουν από τη φυλακή».

Ολόφωτα άστρα της επανάστασης

Για την Ρόζα Λούξεμπουργκ και τον Καρλ Λίμπκνεχτ γράφτηκαν ποταμοί από σελίδες, μέσα στις οποίες μπορεί κανείς να βρει πλήθος πληροφοριών και εκτιμήσεων για τη ζωή, τη δράση και το θάνατό τους. Η πολύ αγαπημένη φίλη της Ρόζας, Λουίζα Κάουτσκι, έγραψε γι’ αυτήν ότι «η ωραία της ζωή σφραγίστηκε με τον ωραίο και μεγάλο της θάνατο». Υπάρχει, όμως, ωραίος θάνατος; Μια άλλη στενή φίλη της Ρόζας, η μεγάλη επαναστάτρια Κλάρα Τσέτκιν, είχε γράψει πως η Ρόζα «έδωσε ολότελα τον εαυτό της στην υπόθεση του σοσιαλισμού, όχι μόνο με τον τραγικό της θάνατο, αλλά με ολόκληρη τη ζωή της, κάθε μέρα και κάθε ώρα, με τους αγώνες πολλών ετών» (12). Αρα, υπάρχει ωραίος θάνατος, όταν ζει και πεθαίνει κανείς για τόσο υψηλά ιδανικά.

Η Ρόζα Λούξεμπουργκ υπήρξε μια μεγάλη διανοούμενος του επαναστατικού κινήματος. «Για τους διανοούμενους – γράφει ο Μ. Πορφυρογένης (13) - η ζωή της Ρόζας Λούξεμπουργκ είναι ένα ολόφωτο άστρο. Δείχνει τι πρέπει να ‘ναι ένας διανοούμενος. Δείχνει πως ο αγώνας του προλεταριάτου δεν έχει ανάγκη από καλοβαλμένα μυαλά, μα από μυαλά που να καθοδηγούν καλοβαλμένες γροθιές!».

Ο Καρλ Λίμπκνεχτ ήταν περισσότερο άνθρωπος της πράξης και δεν μπορεί κανείς να ξεχάσει πως όταν ξέσπασε ο Α` Παγκόσμιος Πόλεμος ήταν ο μόνος από την Κοινοβουλευτική Ομάδα των Γερμανών σοσιαλδημοκρατών που καταψήφισε τις πολεμικές πιστώσεις. Για τη στάση αυτή του Λίμπκνεχτ, ο Λένιν είχε γράψει με θαυμασμό (14): «Το όνομα του Καρλ Λίμπκνεχτ είναι γνωστό στους εργάτες όλων των χωρών. Παντού, και ιδιαίτερα στις χώρες της Αντάντ, το όνομα αυτό είναι σύμβολο αφοσίωσης ενός αρχηγού στα συμφέροντα του προλεταριάτου, σύμβολο πίστης στη σοσιαλιστική επανάσταση».

Αλλά και για την Ρόζα Λούξεμπουργκ ο ηγέτης της Οχτωβριανής Επανάστασης είχε σημειώσει χαρακτηριστικά (15): «Ηταν και παραμένει ένας αετός. Και όχι μόνο η μνήμη της θα είναι πάντα ιερή για τους κομμουνιστές όλου του κόσμου, μα και η βιβλιογραφία της και η πλήρης συλλογή των έργων της… θα είναι ένα διδακτικότατο μάθημα, που θα διαπαιδαγωγεί πολλές γενιές κομμουνιστών σε όλο τον κόσμο».

Σ’ ένα άρθρο του που δημοσιεύτηκε το Γενάρη του 1946, ο Μ. Πορφυρογένης είχε γράψει (16): «Η Ρωσία, μια χώρα καθυστερημένη, με λαούς που ζούσαν στην αμορφωσιά, στην αθλιότητα και στην πείνα, έγινε η ρωμαλέα χώρα του σοσιαλισμού… 

Ο Λίμπκνεχτ και η Λούξεμπουργκ στον ίδιο δρόμο προσπάθησαν να οδηγήσουν το γερμανικό λαό. Αν το πετύχαιναν, θα ‘ταν σήμερα άλλη η μορφή του κόσμου». Σήμερα, λοιπόν, που δεν υπάρχει η Σοβιετική Ενωση και οι χώρες του υπαρκτού σοσιαλισμού, η επισήμανση αυτή για το πόσο διαφορετικός μπορούσε να είναι ο κόσμος αν νικούσε η γερμανική επανάσταση έχει ξεχωριστή αξία. Αν μη τι άλλο, υπογραμμίζει πως η παγκόσμια επανάσταση θα είχε προχωρήσει διαφορετικά και με καλύτερες προϋποθέσεις απ’ αυτές που γνωρίζουμε. Υπογραμμίζει επίσης πόσο ιερή ήταν, είναι και θα είναι για τους επαναστάτες η θυσία του γερμανικού προλεταριάτου και των ηγετών του για να γίνει ο κόσμος διαφορετικός.

«Οι μάζες είναι ο αποφασιστικός συντελεστής,

αυτές είναι βράχος που πάνω του θα θεμελιωθεί

της επανάστασης η τελική νίκη. Οι μάζες στάθηκαν

στο ύψος τους, την “ήττα” αυτή την έκαναν πραγματικά

έναν κρίκο στην αλυσίδα των ιστορικών εκείνων ηττών

που είναι η δόξα και η δύναμη του διεθνούς σοσιαλισμού.

Και γι’ αυτό μέσ’ απ’ αυτή την “ήττα” θα βλαστήσει η

μελλοντική νίκη.

“Τάξη επικρατεί στο Βερολίνο!”. Ηλίθιοι δήμιοι! Η “τάξη”

σας είναι χτισμένη πάνω στην άμμο. Η επανάσταση αύριο

“θα υψώσει τη βροντερή φωνή της ως τους ουρανούς”.

Τρομαγμένοι θ’ ακούσετε το νικητήριό της σάλπισμα:

- Ημουν, είμαι και θα είμαι»

Ρόζα Λούξεμπουργκ

1 Β. Ι. Λένιν: «Απαντα», εκδόσεις ΣΕ, τόμος 37, σελ. 460

2 Ρ. Λούξεμπουργκ: «Τάξη επικρατεί στο Βερολίνο…», πρόκειται για το τελευταίο άρθρο της, γραμμένο στις 14/1/1919. Ολόκληρο το άρθρο στο: Ρ. Λούξεμπουργκ: «Η Εργατική τάξη και ο Πόλεμος», εκδόσεις «Κοροντζή», σελ. 76-77

3 Βόλφγκανγκ Ρούγκε: «Η επανάσταση του Νοέμβρη 1918 στη Γερμανία», εκδόσεις ΣΕ, σελ. 156

4 Domenico Tarizzo: «Οι Σπαρτακιστές», στο: «Ιστορία των Επαναστάσεων», Εκδόσεις ΑΚΜΗ, τόμος III, σελ. 199

5 Μ. Πορφυρογένη: «Ρόζα Λούξεμπουργκ», περιοδικό «ΝΕΟΙ ΠΡΩΤΟΠΟΡΟΙ», τεύχος 2, Γενάρης 1932, σελ. 49

6 Πάουλ Φρέλιχ: «Ρόζα Λούξεμπουργκ», εκδόσεις ΥΨΙΛΟΝ, σελ. 369-370

7 Πρόκειται για πάρκο στο Βερολίνο

8 Ακαδημία Επιστημών ΕΣΣΔ: «Παγκόσμια Ιστορία», εκδόσεις «Μέλισσα», τόμος Η, σελ. 199

9 Β. Ι. Λένιν: «Απαντα», εκδόσεις ΣΕ, τόμος 37, σελ. 434

10 στο ίδιο, σελ. 497

11 Βόλφγκανγκ Ρούγκε: «Η επανάσταση του Νοέμβρη 1918 στη Γερμανία», εκδόσεις ΣΕ, σελ. 159

12 Βέθρα Φούσερ: «Η ηρωική ζωή της Ρόζας Λούξεμπουργκ», Αθήνα 1962, σελ. 22 και 32

13 Μ. Πορφυρογένη: «Ρόζα Λούξεμπουργκ», περιοδικό «ΝΕΟΙ ΠΡΩΤΟΠΟΡΟΙ», τεύχος 2, Γενάρης 1932, σελ. 49

14 Β. Ι. Λένιν: «Απαντα», εκδόσεις ΣΕ, τόμος 37, σελ. 458

15 Β. Ι. Λένιν: «Απαντα», εκδόσεις ΣΕ, τόμος 44, σελ. 422

16 Κομμουνιστική Επιθεώρηση, τεύχος 1, Γενάρης 1946, σελ. 44

πηγή: ΗΡΟΔΟΤΟΣ