Για τα Κρατικά Χρέη.Γιατί πρέπει να τα διαγράψουμε και ποιός μπορεί να το πραγματοποιήσει

Γράφει ο άνεργος Θ.Κ

»Το μοναδικό κομμάτι του λεγόμενου εθνικού πλούτου, που στους σύγχρονους λαούς ανήκει πραγματικά στο σύνολο του λαού, είναι το δημόσιο χρέος του.»

»Το Κεφάλαιο», Κ.Μαρξ, 24οΚεφάλαιο, 1οςτόμος, Σύγχρονη Εποχή

Το 1870 ο Κ.Μαρξ μελετώντας το κεφαλαιοκρατικό σύστημα και συγκεντρώνοντας τις ερευνητικές του παρατηρήσεις στο έργο του »το Κεφάλαιο», σημείωνε πως το σύστημα της δημόσιας πίστης κάνει τα πρώτα του βήματα μέσα στον Μεσαίωνα. Ωστόσο, με την ανάπτυξη της μανιφακτούρας και την γέννεση του βιομήχανου κεφαλαιοκράτη το δημόσο χρέος γίνεται το credo [πιστεύω] του κεφαλαίου, όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στο ίδιο έργο. Αποτελεί ένα αδιάκοπο εργαλείο... συσσώρευσης{1} , δηλαδή της κύριας διαδικασίας αναπαραγωγής των κεφαλαιοκρατικών σχέσεων. Όπως εξηγεί στο ίδιο έργο ο Μαρξ :

» Το δημόσιο χρέος γίνεται ένας από τους πιο δραστικούς μοχλούς της πρωταρχικής συσσώρευσης. Σαν με μαγικό ραβδί προικίζει το μη παραγωγικό χρήμα με παραγωγική δύναμη και το μετατρέπει έτσι σε κεφάλαιο, χωρίς να είναι υποχρεωμένο να εκτεθεί στους κόπους και στος κινδύνους που είναι αχώριστοι από την βιομηχανική, μα ακόμα και από την τοκογλυφική τοποθέτηση.»

Με άλλα λόγια, το δημόσιο χρέος είναι μια σίγουρη και επισφαλής επένδυση για τους κεφαλαιοκράτες. Επενδύουν συνολικά στο σύνολο του λαού και του εμπορεύματος που αυτός κατέχει (αναφερόμαστε στο εμπόρευμα-χρήμα) και που το αποκτάει πουλώντας την εργατική του δύναμη και που αναπόφευκτα »στεγάζεται» κάτω από κάποιο έθνος-κράτος.

Ανάγκη για την εξυπηρέτηση των δημόσιων χρεών αποτελεί το φορολογικό σύστημα. Χωρίς να γίνεται άμεσα αντιληπτό, σε περιόδους καπιταλιστικής »ευφορίας» και κρίσης, τα κράτη χρησιμοποιούν μέρος των φορολογικών εσόδων προκειμένου να καλύψουν έκτακτες ανάγκες. Οι ανάγκες αυτές αφορούν προηγούμενα δάνεια, οι τόκοι των οποίων αυξάνουν το ποσό πληρωμής, αναγκάζοντας τις κυβερνήσεις να λαμβάνουν νέα δάνεια. Πρόκειται για μια διαδικασία που δεν έχει τέλος και η επανάληψή της οδηγεί στην χειροτέρευση του βιοτικού επιπέδου του μεγαλύτερου μέρους του λαού καθώς αυτός καλείται, πέρα από την αύξηση της υπεραξίας, που του μειώνει την αξία της εργατικής του δύναμης (μείωση μισθών) ώστε να κερδοφορεί το κεφάλαιο, να αποδόσει όλο και μεγαλύτερο κομμάτι από τα έσοδα διαβίωσής του στα κρατικά χρέη, δηλαδή πάλι στο κεφάλαιο.

Ακόμα και αν φαίνεται σήμερα πως κράτη με εξαγωγικές δραστηριότητες δεν αντιμετωπίζουν πρόβλημα με το χρέος, αυτό δεν σημαίνει διόλου ότι δεν υπάρχει και ότι με την αναπαραγωγή των κεφαλαιοκρατικών σχέσεων αυτό δεν θα αποτελέσει αφορμή για την αλλαγή των εργασιακών σχέσεων και σε αυτά τα κράτη. Όπως επίσης, δεν σημαίνει ότι και σε αυτά τα κράτη, το χρέος δεν αποτελεί παράλληλα κλοπή στα εισοδήματα του λαού, που με την εκδήλωση των κρίσεων αυτή η κλοπή γίνεται όλο και μεγαλύτερη. Άλλωστε η καπιταλιστική κρίση που βιώνουμε αποδεικνύει ότι τα μέτρα που λαμβάνουν οι αστικές κυβερνήσεις και αφορούν μειώσεις των μισθών, απολύσεις και ιδιωτικοποιήσεις συμβαίνουν και στις χώρες με πολύ χαμηλότερα από την Ελλάδα δημόσια χρέη.

Ο δανεισμός και η δημιουργία νέων χρεών συνοδεύεται λοιπόν, με το ξέσπασμα της κρίσης και με εντολές που φαινομενικά είναι άσχετες με το χρέος. Είτε από τις εθνικές κυβερνήσεις, είτε από μονοπωλιακές ενώσεις, όπως η Ελλάδα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, οι εντολές (π.χ από το ΔΝΤ) αφορούν τους μισθούς και τις ιδιωτικοποιήσεις. Μην ξεχνάμε ακόμα, πως η εποχή του ιμπεριαλισμού{2} πέρα από την ύπαρξη των μονοπωλίων, δηλαδή, τη συγκεντροποίηση της παραγωγής και του κεφαλαίου, και τη συγκρότηση διεθνών μονοπωλιακών ενώσεων, χαρακτηρίζεται και από την συγχώνευση του τραπεζικού με το βιομηχανικό κεφάλαιο (χρηματιστικό κεφάλαιο). Το Ευρωπαϊκό και Ελληνικό χρηματιστικό κεφάλαιο, εκμεταλλευόμενοι τον αποπροσανατολισμό των λαών από τις πραγματικές αιτίες της κρίσης, χρησιμοποιεί τα κρατικά χρέη ώστε να απαιτήσει πιο γρήγορα και με χειρότερους όρους την αποπληρωμή τους, δήθεν γιατί αυτά ευθύνονται για την οικονομική κρίση. Επειδή αυτό δεν είναι εφικτό, οι αστικές κυβερνήσεις αρχίζουν και κόβουν κοινωνικές παροχές, για να εξοικονομήσουν χρήματα και λαμβάνουν νέα δάνεια για να ξεπληρώσουν τους τόκους.

Ταυτόχρονα, μειώνουν σημαντικά τους μισθούς των εργαζομένων. Εδώ είναι που υπάρχει μια μεγάλη αντίφαση. Οι μειώσεις μισθών δεν εξηγούν την προσπάθεια αποπληρωμής των χρεών γιατί δεν είναι αυτοί που παράγουν τα χρέη. Αυτό αποδεικνύει ακριβώς πως τα κρατικά χρέη δεν είναι τίποτα άλλο από αυτό που παραθέσαμε στην αρχή του άρθρου. Ένας μοχλός κερδοφορίας του κεφαλαίου. Ένα συστατικό κομμάτι του κεφαλαίου που ουδεμία σχέση έχει με τον κόσμο της εργασίας. Οι κεφαλαιοκράτες χρησιμοποιούν ένα σύμπτωμα της κρίσης για να επιτεθούν στους εργαζόμενους και να τους φορτώσουν την κρίση για την οποία οι ίδιοι και οι καπιταλιστικοί νόμοι ευθύνονται. Η μείωση των μισθών είναι απόρροια της ανάγκης του κεφαλαίου να αποσπάσει όσο το δυνατόν μεγαλύτερη υπεραξία από τους εργαζόμενους ώστε να το μετατρέψει εκ νέου σε κεφάλαιο.

Βλέπουμε λοιπόν πως τα κρατικά χρέη είναι συστατικό στοιχείο του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής και μάλιστα παρασιτεί στην πραγματική παραγωγή και δεν είναι αποτέλεσμα κακής διαχείρισης και άστοχων πολιτικών επιλογών. Φυσικά αυτό δεν σημαίνει ότι οι κυβερνήσεις δεν έχουν ευθύνη για το φόρτωμα των χρεών στο λαό. Απεναντίας, οι κυβερνήσεις εξυπηρετούν συγκεκριμένα ταξικά συμφέροντα, άρα συμβάλλουν στην παραγωγή και αναπαραγωγή συγκεκριμένων κοινωνικών σχέσεων. Στην εποχή μας, οι σχέσεις αυτές ορίζονται από το κεφάλαιο και τις ανάγκες του και από τους νόμους κίνησης του.

Από την στιγμή που το ζήτημα των κρατικών χρεών λαμβάνει και πολιτικές διαστάσεις, μπορεί να υπάρξει και πολιτική λύση. Η λύση αυτή από την πλευρά των εργαζομένων, των παραγωγών του πλούτου και των συμμάχων τους πρέπει να συμπυκνώνεται στο σύνθημα : Μονομερής διαγραφή ολόκληρου του κρατικού χρέους, με εξαίρεση τα κρατικά χρέη σε δημόσιους οργανισμούς κάλυψης κοινωνικών αναγκών.

Η διαγραφή του κρατικού χρέους δεν είναι φυσικά αυτοτελές αίτημα, ούτε έχει σημασία αν σε κάθε περίπτωση πραγματοποιηθεί μόνο αυτό. Αν υποθέσουμε ότι το χρέος μπορεί να διαγραφεί από μια αστική κυβέρνηση ή μια αριστερή κυβέρνηση, τότε αυτό δεν εξασφαλίζει ότι δεν θα υπάρξει η ανάγκη για εκ νέου δανεισμό, εκ νέου κλοπή των λαϊκών εισοδημάτων. Για μια χώρα όπως η Ελλάδα, αυτό φαίνεται να είναι αναπόφευκτο καθώς για να συμμετέχει στην εμπορευματική διαδικασία θα αναγκαστεί να δανειστεί προκειμένου να καλύψει τις εξαγωγικές της ανάγκες. Το αίτημα αυτό, επειδή ακριβώς ακουμπάει ένα μικρό μέρος του προβλήματος και ειδικότερα το σύμπτωμα, πρέπει να συνοδεύεται με συνολική ρήξη με την Ευρωπαϊκή Ένωση των μονοπωλίων, κοινωνικοποίηση των μονοπωλίων, εθνικοποιήση των τραπεζών χωρίς αποζημίωση στους τραπεζίτες και έλεγχο του νομίσματος, δηλαδή απομάκρυνση από την ΟΝΕ. Στα πλαίσια της κοινωνικοποίησης των μονοπωλίων εξυπακούεται ότι αρχικά θα έχει τυπικό χαρακτήρα, δηλαδή συγκέντρωση των μέσων παραγωγής στο εργατικό κράτος το οποίο θα σχεδιάζει την παραγωγή κεντρικά και στοχευμένα ώστε να ικανοποιεί κοινωνικές ανάγκες και όχι τις αγορές και τα κέρδη των κεφαλαιοκρατών.

Παρατηρούμε λοιπόν, ότι το ζήτημα των κρατικών χρεών δεν μπορεί να συζητηθεί μεμονωμένα, ούτε να αναλυθεί χωρίς να λάβουμε υπ’οψην όλες τις πλευρές γύρω από αυτό. Ακριβώς όπως και η επίλυση αυτού του προβλήματος απαιτεί συνολικότερη πολιτική απάντηση, έχοντας επίγνωση της πραγματικότητας και των δυνατοτήτων της κοινωνίας, κάτι το οποίο πρέπει να εντοπίζεται στο προγράμμα των κομμουνιστών. Αυτή τη στιγμή προέχει τα αιτήματα αυτά, που θα περιλαμβάνουν και το ξεφόρτωμα του δημόσιου χρέους, να γίνουν κτήμα των εργαζομένων, των συνδικάτων και των σωματείων τους, και να οδηγηθούν σε αναζήτηση της εξουσίας εκείνης που θα τα πραγματοποιήσει, δηλαδή της εξουσίας των εργαζομένων, της εργατικής τάξης και των λαϊκών συμμάχων τους.

Ένα Ιστορικό Παράδειγμα Διαγραφής Κρατικού Χρέους

Στην Τσαρική Ρωσία τα κρατικά χρέη αποτελούσαν θηλιά στο λαιμό για τους αγρότες και τους εργάτες. Η κυβέρνηση του Τσάρου δανειζόμενη από τις μεγάλες δυνάμεις των ΗΠΑ, Αγγλία και Γαλλία σχημάτισε ένα χρέος που άγγιζε τα 18δις χρυσά ρούβλια. Ο πόλεμος με την Κίνα είχε γίνει η αφορμή για νέους στρατιωτικούς εξοπλισμούς, άρα και νέα όλο και μεγαλύτερη πίεση για την αποπληρωμή των δανείων. Ο Β.Ι.Λένιν καταγράφει τις πολιτικές επιλογές της κυβέρνησης και κατακρίνει όσους υποστήριζαν την λήψη δανείων, ενώ προειδοποιεί την εργατική τάξη και τους αγρότες πως η πώληση της δημόσιας γης θα σημάνει αύξηση των ενοικίων των αγροτών και αύξηση στις τιμές των προϊόντων. Είναι η εποχή που η εργατική τάξη και οι αγρότες θα πάρουν την υπόθεση στα χέρια τους και θα πραγματοποιήσουν την Επανάσταση του 1905.

Εκεί, τίθεται έντονα το ζήτημα της διαγραφής των κρατικών χρεών. Οι αστικές τάξεις που δανείζουν την Ρωσία, προειδοποιούν την κυβέρνηση πως αν δεν εξασφαλίζει κοινωνική ειρήνη στο εσωτερικό της χώρας, δεν θα καταβάλλουν κανένα δάνειο. Πριν την μεγάλη επανάσταση του 1917, τα σοβιέτ των εργατών διακηρύσσουν πως αν καταλάβουν την εξουσία θα διαγράψουν τα χρέη, εφαρμόζοντας το πρόγραμμα κοινωνικού μετασχηματισμού. Έτσι και γίνεται. Η σοβιετική εξουσία αρνείται την αποπληρωμή των τσαρικών χρεών και προχωράει στις εθνικοποιήσεις των τραπεζών και στην κρατικοποήση μεγάλων μετοχικών επιχειρήσεων.

Ωστόσο, η πείνα του 1920 αναγκάζει τη σοβιετική εξουσία να προχωρήσει σε εκχωρήσεις γης στο αμερικάνικο κεφάλαιο, προκειμένου να εξασφαλίζει πόρους για να προχωρήσει στο μεγάλο σχέδιο εξηλεκτρισμού της Ρωσίας. Αυτό αν και αποτελεί τακτική υποχώρηση λόγω του χαμηλού επιπέδου ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων και των άσχημων συνθηκών της σοβιετικής κοινωνίας (λόγω του εμφυλίου), συμβάλλει στην θεαματική καλυτέρευση του επιπέδου διαβίωσης και στην δυνατότητα κάποια χρόνια αργότερα, η γη να περάσει στην αποκλειστική διαχείριση του σοβιετικού κράτους. Πέρα από την μετέπειτα πορεία της Σοβιετικής Ένωσης και του μικρού χρονικού διαστήματος μέχρι να δείξει σημάδια κοινωνικής ανάπτυξης αλλά και του ρόλου της που έπαιξε παγκοσμίως στην ανάδειξη ενός διαφορετικού δρόμου ανάπτυξης, ο χειρισμός των κρατικών χρεών που είχε συσσωρεύσει η προηγούμενη πολιτική αποδείχθηκε σωτήριος για την ανακούφιση του ρώσικου λαού.

Σημ:{1}Με την έννοια της συσσώρευσης εννοούμε την μετατροπή μέρους της υπεραξίας (της κλεμμένης εργασίας) σε κεφάλαιο, με σκοπό την άντληση νέας μεγαλύτερης υπεραξίας η οποία εκ νέου μετατρέπεται σε κεφάλαιο, μεγαλύτερα κέρδη κ.ο.κ. Ο Μαρξ αναφέρει επίσης ως συσσώρευση, την συγκέντρωση του χρηματικού κεφαλαίου που φυσικά σήμερα με την ύπαρξη των μονοπωλίων οδηγείται στην αστική τάξη η οποία κατέχει, εκτός από μερίδιο στις κρατικές και εμπορικές τράπεζες, και μέσα παραγωγής.

{[1]}Για τον Ιμπεριαλισμό, ως ιστορικό στάδιο του καπιταλισμού, στάδιο κατά το οποίο ωριμάζει και γεννάει τις προϋποθέσεις ξεπεράσματος του, αναφέρεται ο Β.Ι.Λένιν στο βιβλίο »Ο ιμπεριαλισμός, ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού.» Τα βασικά χαρακτηριστικά του ιμπεριαλισμού περιγράφονται στη σελ. 103,142,143.

πηγή ΒΑΘΥ ΚΟΚΚΙΝΟ